Op avontuur in voormalig oorlogsgebied in Irak

Vanaf het platte dak van ons gastenverblijf staren we naar de spitse bergen die de zuidelijke horizon domineren. Het terrein van sneeuw en rots ziet er complex uit en de steile couloirs lijken onbereikbaar. De enige mogelijke toegang tot de topgraat is via de westelijke flanken. Maar dit is de Autonome Regio van Koerdistan in het noordoosten van Irak en dit massief ligt op de grens met Iran.

Gedurende de Irak-Iran oorlog in de jaren ’80 heeft Saddam Hoessein veel stukken grensgebied met landmijnen bedekt om te voorkomen dat Iran kon binnenvallen. Deze verschrikkelijke oorlogserfenis zorgt er nog steeds voor dat grote delen van het grensgebied onbegaanbaar zijn zonder lokale Koerdische gidsen.

Terwijl de zon achter het bergmassief verdwijnt haalt onze gastheer en fixer Omar ons uit onze dromerige staat en nodigt ons uit voor een hartige Koerdische maaltijd met hem en zijn familie.

First descent met Oorlogsveteranen

Ik ben in het stadje Choman (dat we hebben omgedoopt tot Chomanix) in het hart van het Iraakse Zagrosgebergte met een team van drie Amerikaanse oorlogsveteranen en een filmploeg. Het doel is om de 3607 meter hoge Mount Halgurd te beklimmen en een first descent op ski’s te maken. De berg ligt tegen de Iraanse grens aan en is slechts vier meter lager dan de naastgelegen Cheeka Dar, die tegenwoordig als de hoogste berg van Irak wordt beschouwd. Het hoogste punt van Cheeka Dar wordt gedeeld met Iran en op de top is een permanente grenspost gestationeerd. Een beklimming van deze berg is waarschijnlijk geen goed idee.

Stacy Bare

De drijvende kracht achter deze expeditie is de Amerikaanse oorlogsveteraan Stacy Bare. Stacy is een innemende persoonlijkheid. Op het eerste gezicht zou je voor deze boomlange vent met een gladgeschoren schedel en een enorme baard liever een blokje om gaan. Als ik hem ontmoet op de bovenste verdieping van een luxueus hotel in Koerdistan’s hoofdstad Erbil geeft hij mij een omarming met een grote grijns op zijn gezicht, ondanks dat het onze eerste ontmoeting is. Stacy was een officier in het Amerikaanse leger in Irak en heeft voor de Schotse ontmijningsorganisatie HALO Trust gewerkt in Angola en Abkhazië.

Deze ervaringen hebben een diepe impact op zijn psyche achtergelaten. Bij terugkomst in de Verenigde Staten kreeg hij een ernstige vorm van Post Traumatische Stress Stoornis (PTSS) dat leidde tot alcoholisme en drugsgebruik en uiteindelijk bracht dit hem op de rand van zelfmoord. Een introductie tot rotsklimmen zorgde voor een ommekeer en hij ontwikkelde een passie voor de buitensport. Stacy, die een aantal jaren geleden was uitgeroepen tot National Geographic Adventurer of the Year, is nu een pleitbezorger voor buitensport als een middel om de mentale wonden van PTSS te helen via zijn stichting Adventure Not War.

Zigzaggen door bleke akkers

De zang van de muezzin echoot in de vroege morgen door de Choman vallei als we de doorleefde Toyota Landcruisers inladen met expeditievoedsel en ski- en campingmateriaal. Als we op pad gaan zien we de contouren van de bergen om ons heen in het eerste licht van de dag. De onverharde bergweg zigzagt gestaag omhoog door de bleke akkers die nog steeds in wintermodus zijn.

We passeren simpele lemen boerderijtjes en afgebakende velden die volstaan met rode, driehoekige bordjes met daarop een wit doodshoofd. Landmijnen. De bordjes drukken ons met de neus op de feiten door in dit deel van de wereld te gaan skiën. Het gebrek aan goede sneeuw lijkt nu een triviaal als we ons realiseren dat dit hele gebergte bezaaid ligt met niet-geëxplodeerde projectielen. “Don’t worry about landmines!” verzekert onze lokale gids Reband met een glimlach. “We have done this route many times, just not on skis!”

Vier frustrerende uren naar het basiskamp

Op een hoogte van rond de 2000 meter, waar de weg wordt opgeslokt door de sneeuw, houdt het gemotoriseerde deel van de expeditie op. Vanaf hier is het 600 hoogtemeters naar het basiskamp van Halgurd. We doen de vellen om en beginnen de klim met de geïmproviseerde pulkas van ieder zo’n zestig kilo door de natte sneeuw. De zon schijnt op volle sterkte en we maken ons zorgen over de sneeuwcondities hogerop de berg. Het is februari maar de lente is erg vroeg dit jaar. Het kost ons vier frustrerende uren door zware, kniediepe sneeuw om een klein plateau te bereiken aan de voet van de Halgurd’s rotsachtige zuidtop.

Het is een perfecte plek voor ons basiskamp, inclusief een kleine sneeuwwal waarin we een kookplek kunnen uitgraven. Ik bel met het thuisfront om het laatste weerbericht op de berg te checken. Er wordt een sneeuwstorm verwacht in de komende 48 uur waardoor onze acclimatisatie/verkenningsdag morgen gedwongen de topdag wordt.

Achter de oorlogslinies

Expeditielid Matthew Griffin, Griff voor vrienden, vertelt over zijn tijd als lid van de Ranger Special Forces in Mosul, slechts 160 kilometer ten westen van ons basiskamp. Hij is de medeoprichter en eigenaar van Combat Flip Flops, een Amerikaans bedrijf dat een deel van de winst terug steekt in oorlogsgebieden door lokale bedrijfjes, vrouwenonderwijs en wederopbouw van getroffen dorpen te ondersteunen.

Maar bovenal is Griff een pleitbezorger voor vrede en diplomatie en hem wordt vaak naar zijn mening gevraagd op de grote Amerikaanse tv-zenders over de Amerikaanse inmenging in conflicten. Na het horen van de indrukwekkende verhalen over het leven achter de oorlogslinies kruipen we vroeg de slaapzakken in.

Navigeren om de landmijnzone

Drie uur ’s nachts haalt het alarm ons ruw uit onze slaap. Terwijl het team zich klaarmaakt voor de toppoging kijk ik naar de flikkerende lichten van de Iraanse grenspost op Cheeka Dar. Ik ben er redelijk zeker van dat zij ook onze hoofdlampen in de gaten houden. Het is nog steeds dik onder het vriespunt en de vellen onder onze ski’s hebben moeite grip te vinden op de gladde bevroren toplaag van de sneeuw. De afgelopen week was het ongebruikelijk warm met een vries-dooicyclus als gevolg.

Het is nog steeds donker en we navigeren om de landmijnzone heen, gemarkeerd door nauwelijks zichtbare bordjes. Reband verzekert ons nogmaals dat we de veilige route volgen. Het effect van het warme weer wordt duidelijke als het licht wordt.

Het lastigste deel van de beklimming

Grote passages op onze route zijn sneeuwvrij waardoor we meerdere malen onze ski’s op de rugzakken moeten binden en deze stukken te voet (op skischoenen) moeten afleggen. Een uur later dan gepland bereiken we de voet van de topgraat. We pakken onze ijsbijlen, doen de stijgijzers om en beginnen het lastigste deel van de beklimming: een klim van 350 hoogtemeters op een helling van 45 graden in lastig terrein van rots en sneeuw.

Direct naast onze route ligt ons hoofddoel. Een prachtige lijn in een wijd couloir, net onder de noordtop. Robin, die als helikopterpiloot in Fallujah heeft gediend, heeft een ernstige blik op haar gezicht. “I haven’t been so scared since my time as a heli pilot in Iraq” bekent ze. Haar helikopter was neergeschoten tijdens een missie in de buurt van Fallujah en overleefde het maar net. De rest van de teamleden knikken in stilte. Geen van hen is een professioneel atleet en de steile hellingshoek is intimiderend.

“I haven’t been so scared since my time as a heli pilot in Iraq”

De sneeuwcondities zijn goed op oostelijke flank en we besluiten de route zonder touwen te doen om tijd terug te winnen. Achter ons zien we de besneeuwde toppen van het Zagrosgebergte, badend in het felle zonlicht. De top van Cheeka Dar is slechts een kilometer van ons verwijderd. We zien geen skibare afdalingen doordat een grote diagonale rotsband de doorgang verspert. We vinden een gaatje in de enorme windlip die een natuurlijke barrière vormt rondom de top.

Terugdenken aan gevallen kameraden

Na een korte klim op de topgraat bereiken van het hoogste punt van Mount Halgurd. Voor de veteranen moet het in de snikhete woestijn een onmogelijke gedachte zijn geweest om hier te staan, op ski’s, uitkijkend over een oceaan van besneeuwde toppen. Opgelucht, bedachtzaam en emotioneel denken ze terug aan hun gevallen kameraden. De first descent van deze fantastische berg is een bonus en een excuus om dit door oorlog verscheurde land op een andere manier te ervaren.

“Rewrite my ending in Iraq” zou Stacy zeggen. Ik heb zelf nooit in het leger gediend maar na het horen van de ervaringen van Stacy, Robin en Griff tijdens deze expeditie kan ik alleen maar gissen naar het innerlijke gevecht waarmee veteranen kampen na terugkomst uit een oorlogsgebied. Hopelijk heelt het beklimmen van bergen de wonden.

Jan Bakker

Jan werkt als expeditieleider voor Nederlandse en Britse organisaties in de meest afgelegen berggebieden op aarde, onder meer Tadzjikistan, Afghanistan en Iraaks Koerdistan. Hij is co-auteur van de gids Trekking in Tajikistan en schrijft voor diverse outdoor tijdschriften en online adventure platforms. Hij woont met zijn gezin in Oeganda, waar hij werkt aan de ontwikkeling van outdoor-gerelateerd toerisme.

Reizen naar USA en Canada

---