Sneeuwschoenwandelen in de Haute Savoie

Sneeuwschoenwandelen in de Haute Savoie
Door Sietske Mensing
‘Bizar hoeveel draagvermogen de sneeuwschoenen je geven en hoe makkelijk het loopt. Behalve achteruit lopen, dat is wel een dingetje’. Hier had Martine echt een geniale tip voor! ‘Als je je stokken op de voorkant van je schoen zet, klappen je sneeuwschoenen niet open en kun je redelijk makkelijk achteruit’. Naast deze tip, kregen we tijdens de oefeningen nog meer tips om makkelijk op te staan na een val in de sneeuw bijvoorbeeld. Deze technieken hebben we allemaal wel een keer of meer in de praktijk moeten toepassen.
De vallei met Refuge Ubine op de achtergrond. Foto: Sietske Mensing Uitzicht vanuit Chalets de Lens. Foto: Sietske Mensing Lekker door de sneeuw banjeren. Foto: Sietske Mensing
De winter staat bij veel mensen in het teken van skiën en snowboarden. Het buiten de gebaande pistes wintersporten is de afgelopen jaren steeds populairder geworden. Alleen wat nou als je eens wat anders wilt dan skiën of snowboarden? Je kunt gewoon gaan wandelen maar dan zijn de mogelijkheden voor geprepareerde paden beperkt of je zakt tot je heupen weg in de sneeuw. Dus wat hebben ze hiervoor eeuwen geleden al bedacht, rackets onder de voeten en lopen maar! Tegenwoordig noemen we het sneeuwschoenwandelen.
Wandelen op sneeuwschoenen is niet geheel zonder risico.
Het sneeuwschoenwandelen is de laatste jaren ook steeds bekender en populairder geworden als alternatief voor het skiën en snowboarden. Wandelen door het winterwonderland op sneeuwschoenen is net als off-piste skiën en boarden niet geheel zonder risico. Om dan ook meteen een educatieve draai aan ons eerste sneeuwschoen avontuur te geven, besloten Bart en ik een basiscursus Sneeuwschoenwandelen bij de NKBV te volgen. La Chapelle d’Abondance in de Haute Savoie was voor een week onze standplaats met als tochtenleider de doorgewinterde International Mountain Leader (IML) Peter Mienes. Hij werd deze week ondersteund door aspirant IML Martine.
De cursusweek is niet bedoeld om lange tochten te maken, maar vooral Leerzame tochten.
De cursusweek is niet bedoeld om lange tochten te maken, maar vooral leerzame tochten. Gedurende de week komen er dan ook verschillende onderwerpen in theorie en praktijk aan bod. Veiligheid staat hierbij, net als bij eigenlijk elke activiteit in de bergen, voorop. Sneeuw- en lawinekunde was om deze reden ook hét onderwerp dat als rode draad door de hele cursus liep. Kennis van de verschillende aspecten van sneeuw- en lawinekunde zorgen ervoor dat je de risico’s van off-piste gaan kunt herkennen en maatregelen kunt nemen om de risico’s te reduceren, dan wel het besluit te nemen een tocht vroegtijdig af te breken.
Uitrusting
Op de eerste avond maakten we meteen kennis met onze beste vrienden voor deze week, onze lawine-uitrusting. De uitrusting bestaat uit een pieper, schep, sonde en voor iedereen een airbagrugzak. De eerste drie uitrustingsstukken worden de drie-eenheid genoemd en vormen het basismateriaal bij het off-piste gaan. Natuurlijk werd alles ook even getest. Binnen no time klonk er een bijna oorverdovend geluid in de relaxruimte van het hotel. De airbags werden opgeblazen. Het mooie aan de airbags die wij hadden, was dat je ze per tocht meerdere keren kunt gebruiken doordat ze op batterijen werken. Ook de pieper werd getest. De sonde en de schep werden netjes in de tassen opgeborgen. Wij zijn klaar voor de eerste tocht! Of toch niet?
Stufe vier!
De eerste ochtend stond iedereen klaar om de sneeuw in te gaan, alleen mochten we eerst rondom de beamer gaan zitten voor de theorieles over lawinekunde. Hoe ontstaat een lawine eigenlijk? Wat voor soort lawines zijn er, wat zijn de typische lawine problemen en hoe lees je het lawinebericht. Iedere ochtend bespraken we samen het lawinebericht voor die dag. De week begon met lawinegevaar vier! Dit is het op een na hoogste niveau. Hebben wij weer.. In de loop van de week zakte het lawineniveau naar drie, boven een bepaalde hoogte, en stufe twee eronder.
In de theoriecursus Lawinekunde 1 van de NKBV, kwam naar voren dat je eigenlijk niet zoveel kunt met lawineniveau 4 en dat je maar beter in de kroeg kunt gaan zitten. De eerste inlooptocht bewees het tegendeel. Al naar gelang de steilheid van het terrein en de exposities van de hellingen kun je ook met lawineniveau vier nog leuke tochten maken. Zo stond de eerste tocht in het teken van het wennen aan die grote rackets onder je voeten. Sommigen in de groep hadden al ervaring met het wandelen op sneeuwschoenen, maar desondanks was iedereen zo blij als een klein kind in de sneeuw! Dat belooft wat deze week.
De drie-eenheid
Mocht één van je maatjes in een lawine terechtkomen, wil je hem/haar er het liefst zo snel mogelijk onderuit halen. Na vijftien minuten neemt de kans op overleven drastisch af. Het oefenen met de pieper en de vier fasen methodiek in de praktijk was nog niet zo makkelijk. En dan te bedenken dat je voor de IML opleiding drie slachtoffers binnen zeven minuten gelokaliseerd moet hebben en één uitgegraven.
Bij de eerste fase wil je het signaal van de lawinepieper van het slachtoffer oppakken. Je gaat zigzaggend over de lawine rennen totdat de pieper het signaal oppikt. Als je dacht dat hiken in de zomer in de bergen zwaar kan zijn, ga dan maar eens door de losse sneeuw rennen! Eenmaal de kortste afstand op je pieper ontvangen ga je prikken met je sonde. Hierna komt de laatste fase, het uitgraven. In losse sneeuw gaat dit nog relatief makkelijk. Echter een kenmerk van lawines is dat de sneeuw alles behalve los is. Het worden brokken sneeuw. Het uitgraven van het slachtoffer kan dan een heel karwei zijn. Deze oefening was dan ook super om te ervaren hoe zwaar het is om een slachtoffer uit een lawine te redden, maar ook dat je dit dus eigenlijk ten allen tijde wilt voorkomen.
Culinaire hoogstandjes
Tijdens het eten hadden we mooi de gelegenheid elkaar beter te leren kennen. Qua leeftijd was de verdeling 50/50. De achtergronden van de groep zijn erg divers van artificial intelligence programmeur tot gemeente ambtenaar, maar allemaal met één gemeenschappelijke deler, de liefde voor de bergen. De gesprekken worden onderbroken door culinaire hoogstandjes van de chef-kok van hotel Esprit Montagne. Elke gang ziet er sterwaardig uit en de smaken zijn verrassend maar passen goed bij elkaar. Ondanks de heerlijke gerechten iedere avond, kunnen we door de intensieve inspanning van het sneeuwschoenwandelen wel wat extra koolhydraten gebruiken. Geen probleem dan ook voor de keuken om wat extra op tafel te zetten.
Weekopbouw
De ochtenden beginnen met theorie, vervolgens nemen we het lawinebericht door en bespreken we de geplande tocht. We nemen elke dag lunchpakketjes mee en eten onderweg. De dag wordt afgesloten met nog wat theorie alvorens we aan tafel gaan. Het zijn best lange dagen waarbij je hoofd soms overvol zit met alle nieuwe theorie en indrukken die je opdoet tijdens de tochten. Luisteren naar theorie is namelijk één ding, maar de praktijk is toch net iets weerbarstiger. Naast de theorie over de opbouw van het sneeuwdek en hoe je de stabiliteit en hardheid ervan kunt testen, gaan we verder in op lawinekunde, het weer in de bergen komt voorbij en oriëntatie en tochtenplanning wordt besproken.
Luisteren en kijken naar de opbouw van het sneeuwdek. Foto: Sietske Mensing Stabiliteit van het sneeuwdek testen met de Extended Collum Test. Foto: Martine Niet alleen noodonderkomens in theorie maar ook oefenen in de praktijk. Foto: Sietske Mensing
Op de helft van de week zit de theorie erop. Nu kunnen we dagtochten gaan plannen, nog meer oefenen en in de sneeuw spelen!.
Sneeuwprofielen graven
Bijna iedere tocht graven we een profiel in het sneeuwdek. Op deze manier kun je namelijk meer te weten komen over de opbouw van het sneeuwdek en de stabiliteit of hardheid ervan. Het beeld van het sneeuwdek is nagenoeg iedere dag gelijk, een harde laag onderin, soms met een glad oppervlak, maar niet altijd. Hierop ligt een dikke minder hard gebonden sneeuwlaag. In potentie is dit een gevaar voor lawines, we hebben namelijk een glijlaag en een gebonden laag en hellingen steiler dan 30 graden.
wGelukkig is de laag sneeuw bovenop de glijlaag dusdanig dik, dat het de kans op het triggeren van een lawine verkleint. Dat is een geruststelling! Toch kijken we bij steile hellingen eerst hoe de situatie precies is en als nodig worden er maatregelen genomen. We nemen dan ook regelmatig een veiligheidsafstand of ontlastingsafstand aan. Een ontlastingsafstand is tien meter en bedoeld om de kans op het triggeren van een lawine te verkleinen. Aan de andere kant kun je veiligheidsafstanden aannemen om de impact te verkleinen mocht er dan toch een lawine ontstaan. Deze afstanden kunnen variëren van tien tot honderd meter.
Pointe d’Autigny
Vandaag is het mijn beurt om tochtenleider te zijn. Het lawinebericht was gunstiger geworden, stufe drie boven de 1800 meter en lawinegevaar twee eronder. Ook het weer zat mee, strak blauwe hemel met de zon in de rug. We begonnen in Le Mont, sneeuwschoenen aan, pieper check, airbag activeren en lopen maar. Het oriënteren begon eenvoudig over een bergweg langs een riviertje omhoog. ‘Hoe hard denk je dat je nu loopt’ vroeg Peter toen we net onderweg waren. In de berekeningen hielden we rekening met 300 hoogtemeters per uur, op dat moment was het tempo 600 hoogtemeters per uur. We verlaagden het tempo.
Onderweg komen we verschillende wildsporen tegen
Bij het laatste huis op de kaart ging de bergweg over in een bospad langs de rivier verder omhoog. Zoals al eerder aangegeven zijn paden iets lastiger te herkennen als alles bedekt is met sneeuw.. ‘We gaan via dit ‘pad’ door het bos omhoog’. Het eerste stuk bleek niet helemaal het pad te zijn, maar uiteindelijk kwamen we er wel. Onderweg komen we verschillende wildsporen tegen, eerst de sporen van een haas en de tweede sporen leken op een spoor met hondenpoten. Hoogstwaarschijnlijk was het de afdruk van een vos.
Bij La Plagne du Mont hielden we een korte pauze, heerlijk in de zon met uitzicht op een maagdelijk witte berghelling. Aan ons de eer een mooi zigzag spoor erin te zetten.
Maagdelijke sneeuwhelling waar we een mooi spoor op gaan zetten. Foto: Sietske Mensing Onderweg naar de sleutelpassage. Foto: Bart Geelhoed
Oefenen, oefenen en nog eens oefenen
Bovenop Col de la Plagne deden we wat oriëntatie oefeningen met kaart en kompas. Nadat iedereen de kompaskoers had geschoten en de juiste berg op de kaart had gevonden, gingen we verder op weg naar onze eerste sleutelpassage in de richting van Refuge Ubine. Een paadje door het bos met aan de linkerzijde een helling van steiler dan 40 graden naar beneden. Een hert had het pad ook genomen, maar het was wel even opletten geblazen waar je je voeten wegzette.
Lekker door de poeder de berg af rennen als een stel kippen zonder kop!
Met uitzicht op een indrukwekkend mooie Mont Chauffė deden we op de helling eronder verschillende stabiliteit- en sneeuwdek testen. Ook hier hetzelfde beeld in het sneeuwdek als de dagen ervoor. Nadat alle graafactiviteiten weer enigszins gladgestreken waren, gingen we op naar het dal.
De eerste twee dagen dat we in de Haute Savoie waren, heeft het gesneeuwd. Dit maakt een wintersport compleet en het geeft een sprookjesachtig beeld als je door het bos loopt met al die bomen bedekt met sneeuw. Verse sneeuw geeft nog meer plezier. Lekker door de poeder de berg af rennen als een stel kippen zonder kop!
Vallen en weer opstaan
Voor sommige betekende dit head first sneeuwhappen.. Herbert ging zo hard dat zijn benen het niet meer bij konden houden. Hij leek wel een sneeuwreus erna, hij is namelijk nogal groot (2.07m als ik het goed herinner). Het voordeel van de berg afrennen, je bent snel beneden! Pointe d’Autigne hebben we helaas nooit bereikt, doordat we verschillende oefeningen onderweg hadden gedaan duurde de tocht wat langer. Op de terugweg nam Joep het voortouw. Lekker springen over beekjes in het dal gingen we door de verse sneeuw terug richting Col de la Plagne. Aansluitend keerden we over het bospad terug naar beneden richting Le Mont. Een mooie tocht met afwisselend terrein en veel leermomenten.
Pointe des Lanches
Iedere tocht werd door iemand anders uit de groep geleidt. Hierbij merkte je al snel dat oriënteren in de sneeuw een stuk lastiger is dan in de zomer en dat ook de snelheid een stuk lager ligt. Vooral als je een vers spoor aan mag leggen. Waar degene vooraan door de sneeuw aan het ploeteren is, kunnen degene achteraan het weleens fris krijgen.
Welke berg ligt daar?
‘Vier uur en tien minuten staat er voor de tocht Peter’ zeg ik. Peter begint te lachen. Ik heb de berekening toch goed gedaan, ja, Martine heeft er ook naar gekeken. Welke informatie wordt er achter gehouden? ‘De Fransen komen hier in de winter niet om te lopen’, geeft Peter vervolgens aan. We gaan het zien. Ook vandaag is een schitterende dag met een strak blauwe hemel. Toch is het in de ochtend aardig fris. Vanaf de lift gaan we over een geprepareerde piste omhoog. Nicolai is de tochtleider voor vandaag en hij heeft er meteen goed de pas in. We zien de eerste spontane plaatlawines in het zijterrein. Fascinerend om te zien hoe strak het sneeuwdek afbreekt als een plaat naar beneden schuift.
Plaatlawine in het zijterrein naast de route. Foto: Sietske Mensing Plaatlawine in de verte op een ongeveer 30 graden helling. Foto: Sietske Mensing
Onderweg doen we nog wat oriëntatie oefeningen. ‘Welke berg ligt daar?’, is de vraag. De berg ligt in het noorden bijna recht voor ons, dat kan niet anders dan dat het Mont de Grange is. Score! Toen werden de vragen wat lastiger..
WHOOM!!
WHOOM!! Wow dat is dus het geluid waar ze het elke keer over hadden. Je voelt het sneeuwdek onder je voeten trillen, het sneeuwdek zet zich maar voor de rest gebeurd er gelukkig niets. Het geluid is een indicatie en alarmsignaal dat je te maken hebt met minimaal stufe drie. Voor de zekerheid nemen we op de helling ontlastingsafstanden aan van tien meter. Op Col de Bassachaux aangekomen is er uitzicht over heel het gebied. Een mooie plek voor een groepsfoto.
Hoe ziet oppervlakterijp er precies uit? Nou dat zagen we hier, een schittering over heel het sneeuwdek alsof er overal kristallen liggen. Het rinkelde zelfs als je er met je stok doorheen ging echt super mooi!
Over de graat
We gaan over de graat richting Pointe de Lens en eindigen op het hoogste punt Pointe des Lanches. Nu begrijp ik waarom hier in de winter niet heel veel mensen komen. Op sommige plekken was de graat best smal. Ook de tekenen van de wind waren duidelijk zichtbaar in de sneeuw. Ondanks dit geven de sneeuwschoenen veel grip en de stokken zorgen voor stabiliteit. Ook de stijgijzers zorgden op steile stukken voor extra grip. Het was genieten bovenop Pointe des Lanches van een broodje, theetje, het uitzicht en Pointe de la Chavache voor ons. Weer zo’n mooie rotsformatie die uit het landschap omhoog rijst.
Invloed van de wind op de graad richting Point de Lanches. Foto: Sietske Mensing Uitzicht op Pointe de la Chavache tijdens de lunch op Pointe des Lanches. Foto: Sietske Mensing Ingesneeuwd Chalet de Lens met Mont de Grange op de achtergrond. Foto: Sietske Mensing
Op weg naar Chalets de Lens hoorden we nog een keer WHOOM.. Het geeft toch een ongemakkelijk gevoel. Bij de chalets genoten we in het zonnetje van een warm drankje en de rust. Met veiligheidsafstanden vervolgden we onze weg vanaf de chalets richting de bosrand. Bij de bosrand aangekomen, werd een kompaskoers geschoten in de richting van de parkeerplaats. Recht naar beneden!
De invloed van zon
Je zag in het bos goed de impact die de zon heeft op de sneeuw. De bomen waren groen en de sneeuw was een beetje zompig. Er liep een pad naar beneden, maar als een stel kleine kinderen werd er elke keer een short cut genomen dwars door het bos! De ene na de andere glijpartij manifesteerde zich. Als je met een groep afdaalt en je gaat over hetzelfde spoor, heeft de sneeuw de neiging steeds gladder te worden. Loop je dan achteraan kan het wel eens zijn dat je zo nu en dan op je kont naar beneden gaat.
Eenmaal bij de parkeerplaats aangekomen, was het vier uur. De tocht had inderdaad wat langer geduurd dan vier uur en tien minuten.. Het idee was om half zes gezamenlijk nog wat te bespreken. Terug naar het hotel en tijd om even te relaxen in de sauna. Heerlijk ontspannen na zo’n lange dag buiten en intensief bezig zijn.
Tijd voor taart!
De laatste dag van de week hadden we een tocht gepland vanuit la Chapelle d’Abondance. Ter afsluiting van deze cursus vond ik het wel leuk om nog een tocht te leiden. We hadden vandaag tot ongeveer twee uur de tijd. Dit keer had ik geen tijdsberekening gemaakt van de tocht, want gedurende de week ben ik er achter gekomen dat deze niet helemaal uitkomen met alle oefeningen en stops die tussendoor gemaakt worden. We startten in de ochtend met de La Panthiaz lift omhoog. Boven aan de lift stonden we de eerste dag ook, toen hadden we slecht zicht en nagenoeg heel de dag sneeuw. Nu scheen de zon heerlijk in ons gezicht.
We begonnen een stukje langs de piste om vervolgens af te buigen en onderlangs de Braitaz door de onaangetaste sneeuw naar boven te sporen. We hadden de keuze om op de Col de Conches in de hut een gebakje te doen of wat eerder beneden zijn en vroeger naar huis. Nou vlak onder de Col rook ik het gebak al! ‘Zullen we in de hut evalueren onder het genot van een lekker stuk taart’, aldus Peter. Ik ben voor! Gelukkig de rest ook. En of het de moeite waard was, wat een heerlijk stuk taart!! Het was zo genieten, dat ik compleet vergeten ben een foto te maken van de frambozentaart. Met onze buik gevuld en tips en tops voor Peter, daalde we vanaf de Col af richting het NO zo Zwitserland in. Weer even lekker de berg af rennen, of toch meer glijden..
De sleutelpassage
Onderaan de helling bevond zich de sleutelpassage van vandaag. Een passage onderlangs een rotsformatie met een 35 tot 40 graden helling. Was het mogelijk om deze passage te nemen? Er werden vier profielen gegraven voor de systematische sneeuwdek analyse (SSD). Het beeld leek erop dat we hetzelfde gingen aantreffen als wat we al de hele week gezien hadden. De dikte van het sneeuwdek was hier veel dikker dan we tot nu toe hadden gezien. Schijn bedrieg, want bij de eerste tien klappen van de eerste SSD kwam het hele blok los van de harde laag net boven de grond. Dat is geen goed teken.. De tweede, derde en vierde SSD hetzelfde. Dat is niet gunstig. De enige geruststelling die we kregen van Peter was dat de gebonden laag bovenop de glijlaag dusdanig dik was, dat dit de kans op triggeren van een lawine verkleint.
Een No Go is geen slechte beslissing
Alternatief, de 40 graden helling omhoog
Helaas, de passage onder de rotsformatie langs richting Col d’Outanne was een No Go. Door de ligging van de helling, lag er hoogstwaarschijnlijk minder sneeuw dan waar wij onze profielen hadden gegraven. Dit betekent een grotere kans op het triggeren van een lawine. Daarnaast lag onder de route die wij gepland hadden ook een stuk rots. Als we dan een lawine zouden triggeren, was de kans groot geweest dat je ook nog eens een eind naar beneden was gevallen. Alternatief, de 40 graden helling omhoog waar we op stonden.
Dat was ploeteren, ik kwam alleen niet omhoog. Door de losse sneeuw gleed ik elke keer weg. Uiteindelijk nam Wout het sporen over. Dat was wel even spannend op zo’n steile helling waarvan we dus net geconstateerd hadden dat die niet erg stabiel was..
Op de convexe helling kwam de begroeiing boven de sneeuw uit. Foto: Sietske Mensing Ontlastingsafstand op een passage vlakbij Col d’Outanne. Foto: Sietske Mensing Rijp op de bomen. Foto: Sietske Mensing
Uiteindelijk hebben we er een mooie en uitdagende alternatieve route terug van gemaakt en kwamen we door de weg die Bart gekozen had alsnog in de buurt van Col d’Outanne.
Een winter beleving!
Sneeuwschoenwandelen, je kunt je er helemaal in uitleven. Je bent de hele dag buiten en kunt lekker door de sneeuw banjeren. Of het nu sneeuwt of de zon schijnt, warm krijg je het vanzelf. Je verbrandt genoeg als je door de verse sneeuw moet sporen en kan in de avond dus naar hartenlust eten. Je komt op plekken waar niemand komt, zelfs niet degene die off-piste gaan of de tour skiërs. We hebben deze week veel indrukken opgedaan en nieuwe dingen geleerd. De sfeer in de groep was top! Ik vind het geen alternatief voor skiën of snowboarden het is een winteractiviteit op zichzelf. Echt een aanrader om het zelf te gaan beleven!
Ik ben Sietske, een echte outdoorzie met een passie voor de bergen. Ik ga het liefste zo vaak mogelijk de bergen in om te hiken of huttentochten te maken. Ik wil graag zoveel mogelijk vrouwen de bergen in krijgen en ze laten zien en ervaren hoe tof deze omgeving is! Mijn passie voor de bergen deel ik graag met je via Meiden in de Bergen en de bergtochten die ik organiseer.