Ray Mears: Bushcraft verbindt de oude en nieuwe wereld

Bushcraft verbindt de oude en nieuwe wereld

Door: Shanna Bussink

Met stille schreden komt Ray Mears de trap naar het podium geslopen. “This is crazy. We should be outdoor in the woods somewhere”.

Hij is uitgenodigd voor het 5-jarig jubileum van de Fjällräven Brand Store in Amsterdam en met deze grote naam in de outdoorscene was het feestje dan ook snel volgeboekt.

Je kent hem van de vele tv-programma’s over survival en bushcraft op BBC en Discovery Channel en anders heb je wellicht een boek van hem in de kast staan over bushcraft en overlevingstechnieken.

Het is zijn eerste keer in Nederland en hij schuift zijn mening over Amsterdam niet onder stoelen of banken. “How do you get work done? It is quite intoxicating. Amsterdam scares me.”

Jonge Ray op avontuur

Ray vangt zijn presentatie vol prachtige foto’s die zijn carrière kenschetsen aan met zijn verhaal over zijn eerste schreden in bushcraft. Hij vertelt over hoe hij als 8-jarige diersporen, vooral vossesporen, volgde en wild spotte. Hij wilde natuur zien. Zijn moeder liet hem ondanks haar zorgen buiten spelen. “Als laatste generatie”, voegt hij er smalend aan toe. Zijn eerste slaapzak kreeg hij pas toen hij zestien jaar was, en die was fel oranje maar hij maakte ‘m al snel groen waarmee het ook meteen waterafstotend werd.

Je moet weten wat je niet nodig hebt en je moet vaardigheden ontwikkelen voor buiten zijn. Bushcraft dus!

Hij vertoefde dus acht jaar lang geregeld buiten zonder slaapzak, maar kan zich geen ontbering herinneren, alleen maar avontuur. Dat is tegenwoordig wel anders, vertelt hij teleurgesteld, “Veel mensen hebben geld op hun rug, maar ook veel geklaag. We kopen te veel spullen tegenwoordig, maar je moet het allemaal dragen. Je moet weten wat je niet nodig hebt en je moet vaardigheden ontwikkelen voor buiten zijn. Bushcraft dus.

Oud versus nieuw

De foto’s vertonen zijn wildexcursies, van wilde dieren tot authentiek gereedschap, van een jonge Ray die vuur maakt tot aan traditionele volkeren, zoals de Masaï; Er wordt een foto vertoont met Masaï-krijgers die bij een grote pot zitten met gekookt geitenbloed met een aantal andere ingrediënten om te gebruiken als medicijn. Ze gebruiken bushcraft for life, vertelt Ray en prijst hen voor hun kennis; die is volgens hem gigantisch, indrukwekkend en solide. Een ander traditioneel volk waar hij veel contact mee heeft gehad is de Hadza en hij vertelt dat ze 5 typen pijlen gebruiken voor hun pijl en boog. Ze gaan snel door de bosjes en schieten op bavianen.

“You need to master the skill. Huge amounts of knowledge gone lost.”

Dan wordt er eentje terug gebracht naar het kamp, de andere wordt ter plekke gekookt en álles wordt gegeten. Het wordt steeds lastiger om de archeologie van dit volk nog te kunnen achterhalen, omdat er weinig sporen zijn: iedereen wordt opgebrand. Het is één van de vele momenten dat Ray zijn teleurstelling laat doorschemeren hoe kennis langzaam aan verloren gaat in de nieuwe wereld. Je hebt vaardigheden nodig voor het echte buitenleven, en die vaardigheden moeten we constant blijven bijslijpen, maar daar zijn we tegenwoordig niet goed in, we hebben het geduld er niet meer voor: “You need to master the skill. Huge amounts of knowledge gone lost.”

Dit contrast van de oude en nieuwe wereld, ambacht en technologie, de analoge en digitale wereld, komt in zijn lezing nog regelmatig terug: “I’ve never been let down by old knowledge. I’ve been let down by technology quite often.” Ook bij de afbeelding van pyriet en vuursteen -je kan er vonken mee maken wanneer je ze tegen elkaar slaat- komt dit onderwerp weer terug. Vuur maken is een eeuwenoude techniek. Het is nooit disfunctioneel, het werkt nog steeds zoals het altijd heeft gewerkt. “The old ways work. And they are reliable.”

Ook de hedendaagse ‘authentieke houthakkers-trend’ waar baarddragende hipsters hun baard bij de baard-barbier laten bijwerken kan hij niet volgen. “Lumberjacks didn’t wear beards. They did not wear cotton but wool…So why is that authentic?”

Ecologische voetafdruk

De moderne wereld waar je ecologische voetafdruk een stempel zet op de natuur indiceert ook een contrast met bushcraft, maar Ray geeft ruiterlijk toe dat zijn carbon footprint enorm is. Desalniettemin vindt hij dat mensen nog zouden moeten reizen. Het reizen is niet het grootste probleem. Het grootste probleem is gebrek aan begrip van verschillende samenlevingen. De vervuiling in andere landen in andere samenlevingen verandert alleen wanneer je reist om het te kunnen zien. “I don’t know how, but we have to talk to each other.”

“Bushcraft is fun, but it comes with a price. You have to preserve it, hand it on”

Dit is niet de enige milieu- en natuurkwestie die hij aanstipt en hij spreekt in klare taal. Door de “greed, ignorance en stupidity of humankind” is ook het uitsterven van de vele soorten wilde dieren een serieus probleem. Foto’s van de siberische tijger en de zwarte en witte neushoorn zonder hoorn worden vertoond. De hoorn wordt nog wel eens preventief verwijderd tegen stropers. “Bushcraft is fun, but it comes with a price. You have to preserve it, hand it on. This is a reminder of what can happen. We live in a period of massive extinction, we have to do someting about it.” En een beter gevoel met het dierenrijk is dan ook iets wat hij mensen wil leren in zijn trainingen op zijn Woodlore-academie.

Jong geleerd is oud gedaan

Daarmee kun je wellicht niet vroeg genoeg mee beginnen, dus wat zou Ray’s advies zijn om een 3-jarige en een 6-jarige bekend te maken met bushcraft? Zo luidt een vraag uit het publiek.

“Enjoy bushraft yourself. Know stuff. They will be interested in what you do. Invest in the time now, when they are 12, when they want to hang with their peers, you can leave them for a canoe trip in Canada.” En aangezien Ray zoveel van de wereld heeft gezien, wat zal dan zijn favoriete plek zijn? Dat zal een mysterie blijven: “I’m not telling you. Everyone would go there.”