Bergans of Norway

Onze reizen zijn mede mogelijk gemaakt door Bergans of Norway

We mogen best wat meer emotie tonen wanneer het gaat om onze planeet. Heb je bijvoorbeeld een lievelingsboom? Of een lievelingsplek in het bos? Heb je de dieren die in je omgeving leven een naam gegeven? Is er een berg waar je van houdt, en waarvan je elk stroompje, elke helling, elke kloof wilt leren kennen? Ken je de planten in de berm naast het fietspad waar je vaak fietst? Is er een plek in de natuur waar je een oprechte band mee voelt? Want een band opbouwen met de natuur is als verliefd zijn. Je wilt het leren kennen, een connectie voelen. Je wilt ermee samen zijn maar ook wil je dat de ander gelukkig is. Daarom wil ik pleiten voor het investeren in meer connectie met de natuur om je heen, en voor meer emotie wanneer het gaat om onze planeet. Want dat is mijns inziens essentieel wanneer we op zoek gaan naar een oplossing voor de problemen die onze planeet momenteel ervaart.

It hits hard: hoe de zichtbaarheid van klimaatverandering in de Pyreneeën niet alleen de natuur, maar ook mij raakt.

Nog niet eerder waren de gevolgen van klimaatverandering in Europa zo zichtbaar als deze zomer. Zo ook hier in de Pyreneeën. Steeds meer zie ik veranderingen plaatsvinden in het landschap waar ik zo van hou dat ik er een aantal jaar terug ben gaan wonen. Het zijn geen goede veranderingen, en dat gaat mij aan het hart.

Gletsjers smelten sneller dan ooit tevoren, waterbronnen in de lagere gedeelten van de bergen zijn droog komen te staan, door de droogte lieten de eerste herfstachtige taferelen zich al halverwege juli zien, bosbranden zijn aan de orde van de dag en waterbassins die essentieel zijn voor zowel de elektriciteits- als drinkwatervoorziening kennen historisch lage waterstanden. Het einde lijkt nog niet in zicht, en dat is zorgwekkend.

Het meer van Montbel. Eén van de belangrijkste waterreservoirs in het lager gelegen deel van het departement de Ariège. Aan het einde van de zomer kent dit meer vaker lage waterstanden, maar zo laag als dit is zo vroeg in de zomer nog vrijwel nooit voorgekomen. © MeteoPyrenees

Het is belangrijk dat wat er nu gebeurt zichtbaar wordt. Natuurlijk hebben we allemaal inmiddels de beelden kunnen zien van de Loire, die nagenoeg droog staat. Of de Rijn, waar schepen moeite moeten doen om niet vast te lopen. De beelden van schepen op het droge en dode vissen. Maar ergens blijft het een abstract fenomeen, tot het moment dat we daadwerkelijk een connectie weten te maken met onze directe omgeving.

Een diepere connectie met je omgeving

Wanneer je de natuur in je opneemt als een eenmalige passant, kan je je verwonderen en genieten, maar daadwerkelijke veranderingen zullen je ontgaan. Pas wanneer je stilstaat en je verdiept in een omgeving, ga je die diepere connectie met je omgeving voelen, en voel je wanneer ze het zwaar heeft. Dat gevoel, die emotie, zie ik weinig terug wanneer we het hebben over klimaatverandering. Terwijl ze juist heel belangrijk is.

Ik ervaar de meeste emotie bij berggebieden, en meer specifiek bij de Pyreneeën. Wanneer het gaat om klimaatverandering kunnen berggebieden worden gezien als een vroegtijdig waarschuwingssysteem. Hoewel wellicht wat abstract, is het belangrijk om te kijken naar het belang van de berggebieden om zo de essentie van wat er gaande is te begrijpen. Berggebieden zijn namelijk veel meer dan prachtige paradijzen waar je zowel in de winter als zomer kan genieten van de spectaculaire omgeving.

Bijna 24% van het landoppervlak van de aarde bestaat uit berggebieden, en naar schatting ruim een kwart van de gehele wereldbevolking leeft in of nabij een berggebied. Bergen zijn van groot belang wanneer het gaat om voedselvoorziening en herbergen een schat aan hulpbronnen zoals mineralen en andere grondstoffen. Daarnaast ondersteunen bergen een grote verscheidenheid aan ecosystemen, en zijn deze ecosystemen belangrijk voor de biodiversiteit; bergen bevatten meer dan de helft van ‘s werelds hotspots voor biodiversiteit. Ook cultureel gezien herbergen berggebieden een schat aan culturele en spirituele tradities, milieukennis en kennis over aanpassing aan complexe habitats.

Bergen als watertoren van de wereld

Maar één van de meest cruciale functies van berggebieden is wellicht de rol van de bergen als ‘watertoren van de wereld’. Berggebieden zijn een bron van zoet water, en naar schatting heeft een derde tot de helft van al het zoete water op de wereld zijn oorsprong in de bergen. Miljarden mensen zijn daarvan afhankelijk, niet alleen voor hun drinkwater, maar ook voor hun energievoorziening (waterkracht- en kerncentrales), voedselvoorziening (landbouw, maar ook visserij), industrie en transport.

Want hoewel de bergen slechts een relatief klein deel van de stroomgebieden van grote rivieren beslaan, is het aandeel van neerslag dat in de bergen valt veel groter vanwege het zogeheten ‘orografische effect’. Dit is de neerslag (regen en sneeuw), ook wel stuwingsneerslag genoemd, die zich vormt wanneer vochtige stromende lucht gedwongen wordt te stijgen tegen een helling of berg. Kortom; in de bergen regent het meer en vaker dan in het lager gelegen land eromheen, en daar plukt het lager gelegen land (ook letterlijk) de vruchten van.

Tegelijkertijd zijn berggebieden erg kwetsbaar; ze behoren daarmee tot de regio’s die het gevoeligst zijn voor klimaatverandering en leveren enkele van de duidelijkste indicatoren van de opwarming van de aarde. In de twintigste eeuw hebben berggebieden een meer dan gemiddelde opwarming gekend in vergelijking met de rest van de planeet. Ze kunnen dan ook worden beschouwd als een vroegtijdig waarschuwingssysteem.

Vrijwel alle gletsjers krimpen

Eén van de meest zichtbare gevolgen op dit moment is uiteraard het smelten van de gletsjers. Vrijwel alle gletsjers ter wereld krimpen op dit moment, en hoewel dat op korte termijn soms voor meer water zorgt, zal het op de lange termijn zorgen voor een verdwijnen van een voorheen zeer betrouwbare bron van drinkwater in grote delen van de wereld.

De historisch lage waterstand van de Zuid-Franse rivier de Garonne, die uiteindelijk uitvloeit in de Gironde, is hier een voorbeeld van. De gletsjers in de Pyreneeën zijn de afgelopen decennia enorm gekrompen en in combinatie met de aanhoudende droogte van deze zomer bestaan er zorgen over de watervoorziening en de waterkwaliteit van grote steden zoals Toulouse.

Voor degenen die bij het horen van het woord klimaatverandering zich wenden tot retoriek van het kaliber ‘het klimaat verandert altijd’; je hebt volkomen gelijk! Naar historische veranderingen van het klimaat is heel erg veel onderzoek gedaan, en het klopt dat het klimaat altijd aan verandering onderhevig is. Wat dit onderzoek ook heeft ontdekt is dat broeikasgassen (hoofdzakelijk CO2, maar ook bijvoorbeeld methaan) betrokken waren bij de meeste klimaatveranderingen van de aarde. Wanneer zij afnamen, werd het wereldklimaat kouder, als ze toenamen, werd het mondiale klimaat warmer. Op dit moment neemt het gehalte broeikasgassen in een rap tempo toe; de huidige CO2-niveaus werden ongeveer 3 miljoen jaar geleden voor het laatst gezien.

Wat echter niet strookt met de eerdere fluctuaties in CO2-gehalten uit paleo-klimatologisch onderzoek is de snelheid van deze verandering. De CO2-gehalten stijgen sneller dan ooit tevoren; en dat is wat deze klimaatverandering anders maakt dan eerdere klimatologische veranderingen. Daarmee vervalt ook het veelgehoorde argument dat we ons wel kunnen aanpassen.

Want het zorgwekkende aan de huidige klimaatverandering is niet dát het klimaat verandert, maar de snelheid waarmee dit gebeurt. Langzame fluctuaties in tijden van hoge CO2 in de atmosfeer zorgden in het verleden voor bloeiend leven op aarde, snelle fluctuaties zorgden voor massale uitstervingen. Op dit moment neemt het gehalte aan CO2 in een sneller tempo toe, dan dat het is toegenomen tijdens de meest destructieve klimaatveranderingen in het verleden op aarde.

Herfstachtige taferelen in de laatste week van juli.

Over het feit dat de huidige toename aan broeikasgassen en daarmee klimaatverandering wordt veroorzaakt door de mensheid bestaat inmiddels een uitgesproken wetenschappelijke consensus. Een recente meta-analyse, waarbij uit een database van ruim 88.000 wetenschappelijke publicaties omtrent klimaatverandering een steekproef is genomen van zo’n drieduizend van deze publicaties, wijst uit dat meer dan 99% van deze peer reviewed onderzoeken onderschrijven dat de hedendaagse klimaatverandering is te wijten aan menselijk handelen.

Tot zover de feiten en cijfertjes, en terug naar de zichtbare realiteit in mijn ‘achtertuin’, de Pyreneeën. Die plek waarvan wetenschappers de afgelopen jaren de schatting maakten dat de laatste gletsjers in 2050 volledig verdwenen zouden zijn, maar de praktijk weerbarstiger lijkt. De snelheid waarmee de laatste gletsjers verdwijnen lijkt deze zomer sneller te gaan dan ooit tevoren. Met alle gevolgen van dien voor deze ‘watertorens’ van het omliggende land.

Een afgebrande berghelling aan de oever van het Etang d’Arbu – één van mijn favoriete wandeltochten.

Door continu in- en uit te zoomen, zie je enorme veranderingen plaatsvinden en alles wat leeft is aan het knokken om zich daar snel genoeg op aan te passen. Bomen op rotsachtig terrein lieten in juli hun bladeren al vallen, gras groeit door een gebrek aan regen minder snel en dieren hebben moeite voedzaam eten te vinden. Stromend water is op sommige plekken, ook hoog in de bergen, geen vanzelfsprekendheid meer.

En niet alleen voor de gletsjers lijkt het te laat; het aantal bomen en planten dat het leven heeft gelaten door brand is deze zomer enorm, en voor bijvoorbeeld de Pyreneese Desman, een inheems diertje dat leeft in stromend water, lijkt ook het einde in zicht.

Overmand door emoties

Soms voel ik me lamgeslagen, overmand door emoties, en zie ik niet hoe ik als individu een verandering te weeg zou kunnen brengen in iets dat zo groot is dat ik de omvang ervan nooit volledig zal begrijpen. Vanuit mijn huisje op een berghelling, met een budget van niks, sla ik nog geen deuk in een pakje boter. Maar dat is natuurlijk onzin, want als we allemaal zo nadenken, verandert er inderdaad niks.

Natuurlijk is het heel erg belangrijk om de mate van vervuiling door grote bedrijven aan de kaak te stellen én in te dammen, maar misschien ligt de grootsheid van deze tijd óók in het kleiner denken en doen. Lokaal eten, bewust kopen, kleinschalig (eco-)toerisme, minder verbruiken, en zo veel van de natuur om je heen gaan houden dat je je realiseert dat dat één van de belangrijkste dingen is die we hebben. En dat het heel veel waard is om ons thuis, planeet aarde, te beschermen.

Het is ook gewoon heel erg belangrijk te kunnen genieten van het moois dat onze planeet te bieden heeft. En om al dat moois te koesteren.

klik voor bijzondere reizen naar Nieuw-Zeeland en Australië


 

één reactie op “Hoe de klimaatverandering in de Pyreneeën niet alleen de natuur, maar ook mij raakt”

  • Wilfried Van Vaerenbergh
    12 juni 2023 at 22:01

    Het verhaal is niet nieuw. Deze trend zet zich onverminderd verder. Enkele tientallen jaren geleden betrad ik nog gletsjers voorzien van stijgijzers en touw… Vandaag bestaan ze vaak niet meer of zijn gereduceerd tot kleine relicten. Nefast voor de watervoorziening, zowel voor de natuur als mens.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

 

Yomads

Onvergetelijke outdoorreizen van Yomads

Bij Yomads draait alles om het creëren van onvergetelijke outdoorreizen. De trips zijn speciaal geselecteerd zodat je op de meest unieke plekken komt, #opjebucketlist. Je ontdekt tijdens het hiken ongerepte landschappen en nieuwe bestemmingen. In kleine groepen, ver buiten de gebaande paden en weg van de massa. Lees meer

Little America

Unieke rondreizen door het noordwesten van de VS

Ontdek de Pacific Northwest door de ogen van de locals met Little America. Je verblijft in kleinschalige accommodaties, midden in de overweldigende natuur van Oregon en Washington. Maak kennis met de vriendelijke hosts en beleef een unieke en onvergetelijke reis, ver weg van het massatoerisme.
Lees meer