Reisverslag Frankrijk. De Meuse fietst reuze!

Tekst: Robert van Weperen
Beeld: Robert van Weperen en Marc van Wingerden.

Fietsen langs de rivier heeft zijn voordelen: altijd vlak, het water wijst de weg en je moet wel heel erg je best doen wil je verdwalen. Maar routes langs bijvoorbeeld de Elbe of Moezel zijn zo populair dat je bijkans in een file fietst. Nee, dan Maasroute in Frankrijk. Die laat je fietsen door een klassiek rivierdal. Met zowel licht heuvelig landschap als imposante rotsformaties. Van filevorming is er geen sprake.

Verder laat ze regelmatig de rivier links of heel rechts liggen, waardoor je middeleeuwse dorpen passeert en mislukte pogingen tot moderne nieuwbouw. Aan bescheiden of overweldigende historische hoogtepunten geen gebrek. Hotelletjes en campingplaatsen zijn er ook. Vooraf reserveren is aan te raden. De vele boemeltjes maken de regio goed bereikbaar. 

Er naartoe

Heel eerlijk gezegd begonnen we met enige scepsis aan dit fietsavontuur. Dagen achter elkaar een rivier volgen, zou wel eens slaapverwekkend kunnen uitpakken. Okay, we kwamen voor de ontspanning, maar er zijn grenzen. En dan was er ook nog eens de logistiek: om aan de start in Langres te verschijnen moesten we per Eurostar (voorheen Thalys) naar Parijs en dan ook nog eens per TGV en boemel naar Langres. Met twee fietsen! Viel dat even mee. Deels gedemonteerd en onder een hoes (zie kader) kregen de fietsen de goedkeuring en zegen van de gezagvoerder. In een vloek en een zucht waren we in Parijs.

Op het perron van Garde du Nord weer de fietsen in elkaar gezet om dwars door deze machtigmooie metropool naar Gare de Lyon te trappen. Via de autovrije kade langs de Seine, Paris Plage. Wat een sensatie. De fiets in de TGV proppen was even schrikken, want minder ruimte. Maar opnieuw: de hoes (= housse in het Frans, no kidding) maakte het verschil. Kennelijk is men vooral huiverig dat je de bagage van anderen beschadigt.

Dat het óók een sta-in-de-weg is, nemen Eurostar en TGV INOUI kennelijk op de koop toe. In het zicht van de haven – op het station van het gehucht Is-sur-Tille ging het toch nog bijna mis. We stonden op de aansluitende trein te wachten, maar het bleek een bus die de last mile voor haar rekening zou nemen. Een vriendelijke buschauffeur hielp ons met het aan boord tillen van onze fietsen.

Aankomst op Gare du Nord met Eurostar. Fietsen weer inelkaar zetten en dan dwars door Parijs naar Gare de Lyon voor de TGV. De laatste étappe ging per bus dus.

Langres

In Langres is de Maas in geen velden of wegen te bekennen. De rivier (bron) gaat pas los 30 kilometer verderop bij Pouilly-en-Bassigny. Maar Langres heeft sfeer, Middeleeuwse sfeer. En uitzicht. Want eeuwenlang een vestingstad op een heuvel met een nog altijd compleet ommuurde stadskern. Het onbelemmerde uitzicht krijg je er gratis bij. Langres is voor Nederlandse vakantiegangers vooral een overnachtingsplek op weg naar het zuiden. Maar die missen veel moois.

Langres is óók de geboortestad van Diderot (1713) die koos voor een carrière als filosoof. Daarvoor moest hij eerst in de schoolbanken bij de Jezuïten die toen nog het monopolie op onderwijs hadden in Frankrijk. Stel je voor. Het is misschien ook daarom dat hij in zijn geschrift Pensées philosophiques de kerk en het geloof tot de grond toe affikte. Religie onderdrukte de vrijheid van denken, betoogde hij. En de kerk gebruikte angst en bijgeloof om mensen onder controle te houden. Verder stopte hij 22 jaar in het schrijven van de Encyclopédie, de eerste encyclopedie ooit verschenen.

Dat het realiseren van dit meesterwerk zoveel tijd kostte kan ook te maken hebben met het feit dat Diderot er ook nog een trits maitresses op na hield, aldus de sympathique VVV-gids die ons rondleidt en in een uurtje de onderschriften verzorgt bij al het moois en interessants dat de stad te bieden heeft.

Langres herdenkt Diderot met een boekbank en een standbeeld. Niet toevallig staat hij met zijn rug naar de kathedraal. (In de straat achter hem.)

Langres – bron van de Maas (35 km) 

Anders dan bijvoorbeeld de bron van de Donau in Donauschingen – opgeleukt met een barokke beeldengroep – start de Maas met een onooglijk stroompje. Het druppelt uit een stenen goot met daaromheen een muurtje. Sorry, maar zonder de plaquettes met uitleg, heeft het veel weg van een urinoir. Maar dat is meteen ook de charme van deze landmark op 35 km fietsen vanuit Langres.

Deze ingetogen, weifelende start heeft ook een filosofisch kantje: ook jouw plas kan bijdragen aan het waterpeil van de containerhaven van Rotterdam. Amper 100 meter verderop meldt zich opnieuw een landmark van formaat aan: de eerste Pont La Meuse. In zijn eentje goed voor drie laaiend enthousiaste reviews op Google. 

Richtingaanwijzers genoeg. De bron van de Maas. En koolzaadvelden die het moeiteloos winnen van de donkere wolken.

Maasbron – Neufchâteau (80 km)

Op dit traject volgt de Maasroute wel heel soepeltjes haar naamgever: regelmatig zien we in de verte alleen twee kronkelende rijen bomen en struiken die de aanwezigheid van de Maas verraden. We fietsen voornamelijk door een rustig, heuvelachtig bocagelandschap, waar het vee middels hagen binnenboord wordt gehouden. We passeren ook immense, knalgele koolzaadvelden waardoor we de grijze dag toch als zeer zonnig ervaren. Pure mazzel, want dat gele feest duurt maar een week of zes in de maanden april en mei.

In de dorpen op straat is vaak geen kip te bekennen. De jongere generaties zochten hun heil in de grote steden met veel leegstand als gevolg. En met de doorbraak van de Lavamat (1960) en later WhatsApp (2018) was het ook gedaan met het socializen in de lavoirs, de publieke wasplaatsen waarbij – inderdaad – de Maas de voor- en hoofdwas faciliteerde. De bewoners die nog wel voor enige reuring zouden kunnen zorgen hebben zich verscholen achter ontelbare rolluiken. Ach, dat fietst wel zo ontspannen.

En de sterrenhemel schittert als nergens anders dankzij de geringe lichtvervuiling. Tip: Voor de broodnodige culturele input staan rondleiders klaar in Neufchateau. We bekijken de resten van een Romeinse baden en amfitheater, de gotische kerk Saint-Nicolas en we proeven Munsterkaas en vleeswaren uit de Vogezen. 

Die koolzaadvelden voegen zeker toe. ChatGPT – in een poëtische bui – maakt ervan: ‘Alsof de aarde zelf zachtjes lacht in geel.’ Houd er wel rekening mee dat de geur een zwavelachtige ondertoon heeft, want verwant aan mosterdplanten. Lees: licht muf meurt.

Neufchâteau – Domremy-la-Pucelle (13 km)

In Domremy-la-Pucelle gaan we vol in de ankers. In voorheen Domremy ( zonder la-Pucelle) werd rond 1412 Jeanne d’Arc geboren. Anderhalve eeuw later voegde de dorpsmarketeer daar de extensie La Pucelle (=maagd) eraan toe als verwijzing naar haar bijzondere inwoonster. Boerendochter Jeanne sprak regelmatig met engelen en zou uiteindelijk medeverantwoordelijk worden voor het feit dat de Honderdjarige oorlog tussen Engeland en Frankrijk in het voordeel van laatstgenoemde werd beslist.

Ze werd amper 19 maar heeft zo’n imposant track record dat er een heel – alleraardigst – museum aan te pas komt om enigszins een beeld te schetsen van deze bijzondere vrouw. Ze kreeg ook nog eens een basiliek. Een gebaar van de katholieke kerk die haar tot de brandstapel veroordeelde en daar 5 eeuwen later dikke spijt van kreeg. Voor velen is Jeanne een symbool van emancipatie. Terwijl Marine Le Pen haar gebruikt als symbool van de strijd tegen de Europese Unie. 

De neoromaanse Basilique Sainte‑Jeanne‑d’Arc is gewijd aan haar stoutmoedige naamgeefster. De wanden van het godsgebouw zijn versierd met enorme mozaïeken en schilderijen die de levensmomenten (en het levend verbranden van Jeanne) verbeelden.

Domremy-la-Pucelle – Verdun (116 km)

Het gratis routeboekje ‘La Meuse à Vélo’ waarschuwt ons vooraf  dat er op sommige stukken weinig verkeer is, maar dat daardoor de kans bestaat dat automobilisten extra diep het gaspedaal intrappen. Attent en slim. Regelmatig kruipt de Maas nu tegen de fietsroute aan. Ze is inmiddels zo’n 8 meter breed en meandert als een dolle; de Franse editie van Rijkswaterstaat heeft haar frivoliteit en spontaniteit nog niet afgeknepen.

We fietsen langs steengroeven en door Commercy, dat de ‘ontdekking’ van het Madeleine cakeje claimt. In Saint-Mihiel struikelen we over Renaissance beelden. En dan is er Verdun waar ze erg van blik en asfalt houden. Maar dat geldt voor veel Franse steden. Zelfs de mooiste plekjes moeten met parkeerplaatsen gedeeld worden. 

Maar wij komen – onvermijdelijk – voor haar dieptrieste WOI-geschiedenis die alle ruimte krijgt in een enorm museum. Met oorlogstuig, persoonlijke verhalen en multimedia-presentaties die zowel de Franse als Duitse perspectieven tonen. Het Mémorial de Verdun maakt de gruwel van de Eerste Wereldoorlog tastbaar en invoelbaar. Ernaast is er het Fort de Douaumont, met een gang die halverwege dichtgemetseld is omdat daarachter honderden Duitse soldaten levend werden begraven na een explosie.

En in de monumentale Ossuaire (=knekelhuis) liggen de botten van naar schatting 130.000 omgekomen Franse en Duitse soldaten. Exclusief  de 60.000 ‘disparus’, soldaten waarvan de overblijfselen nooit zijn opgegraven. Immense aantallen die op papier misschien niet zoveel zeggen, maar eenmaal ter plekke komt het krankzinnige van populisme en een oorlog wel aan.

In het Ossuarium van Douaumont bij Verdun bevinden zich de resten van 130.000 ongeïdentificeerde Franse en Duitse soldaten. 

Verdun – Stenay (46km)

Het fietst (alwéér) ontspannen door Grand Est. De routebordjes zijn talrijk en duidelijk herkenbaar. Wel is het zo dat de GPX route op de telefoon hier en daar afwijkt van de bewijzerde Maas- route en dan leuke, kleinere weggetjes kiest, die je misfietst wanneer je alleen de bordjes langs de weg volgt. Ook Google Maps biedt alternatieven, tot en met gravelpaden. Wel lastig – maar dat geldt voor grote delen van Frankrijk – winkels en uitspanningen zijn hier dun gezaaid.

Gelukkig worden we op ons slaapadres Moulin le Cygne compleet in de watten gelegd. De uitbaters, de Nederlanders Jan en Arienne runnen een prachtig verzorgde B&B. Afgezien van de (veel te mooie?) kamers is er een heerlijke tuin en wordt er met liefde gekookt. (Dus niet zoals in menig restaurant waar veel pre-fab is. Ja, ja, ook in Frankrijk wordt er volop culinair gezondigd.) Jan en Arienne maken graag een praatje maar ook alleen als je daar zelf voor in de mood bent. Wij in ieder geval wel. Het kaperswinkelimperium dat ze samen opbouwden levert postuum een berg goede verhalen op.

Stenay – Charleville Mézières (47 km)

Op dit traject (en zelfs helemaal tot het eindpunt Givet) worden we om het uur ingehaald door een boemel. Dubbel spoor slingert serpentieus mee met de bochtige Maas. Maar ook elders op de route zijn er treinstations waardoor je als fietser extra flexibel ben. Trouwens, met ‘boemel’ doe je de vervoerder tekort, want het zijn stuk voor stuk gloednieuwe treinen met schone toiletten en geen spatje graffiti. Wij blijven in het zadel, zelfs tijdens het klimmetje naar Chateau Fort de Sedan. Een XXL-kasteel met diepdonkere gangen en zonverlichte zalen die allemaal te bekijken zijn.

Charleville-Mézières is de eerste toeristentrekpleister van betekenis. Maar met reden: het plein en de flinke terrassen zijn de stop waard. Verder volop middeleeuwse gebouwen, tot en met ons verblijf in chambres d’hotes Coté Jardin. Een alleraardigste refuge met een wirwar aan gangen en trappetjes en een voor fietsers compatibel ontbijt.

Het museum van  Arthur Rimbaud en het marktplein van Charleville Mézières.

Charleville Mézières – Rancennes (83 km)

En dan plotseling dienen de Ardennen zich aan. De heuvels aan de horizon vlakken af terwijl ons fietspad geflankeerd wordt door een hoge, steile muur van onder andere leisteen. Aan de vrijliggende, strakgladde fietspaden lijkt hier geen einde te komen. De Maas – inmiddels 50 meter breed – volgt ons op de voet. De sfeer verschilt ingrijpend vergeleken met de eerdere etappes.. Wordt het dan eindelijk saai? In tegendeel.

We fietsen met vleugels en passeren talloze dorpen waar middeleeuwse huizen en boerderijen voor een prikkie te koop zijn. Hier dan maar een B&B starten? Of meteen voor een kasteel gaan?  Zoals Daphne dat deed? Zij is onze gastvrouw op de laatste avond. Een vrouw uit duizenden die met eindeloos enthousiasme vertelt over al het werk dat er komt kijken om hun Chateau d’Aviette in shape te houden, terwijl vaklui dun gezaaid zijn. (Het kan toeval zijn, maar een Aviette is een vliegtuig dat uitsluitend door de kracht van de piloot wordt bestuurd.) Daarnaast serveert ze een adelijk diner en aristocratisch fietsontbijt.

Meer Maas, minder ver uitzicht. Een steile rotswand volgt de rivier. Of is het andersom? Aan de vrijliggende, strakgladde fietspaden lijkt geen einde te komen.

Het is volbracht. Kasteel- en gastvrouwe Daphne verzorgt de maaltijd.

Rancennes – Anseremmes (21 km)

Fietsen mee in Eurostar (voorheen Thalys). Beide wielen verwijderen en alle fietsonderdelen verpakken in een soepele hoes van maximaal 135 x 85 x 30 cm. Reserveren kan niet. Tip: demonteer je pendalen. En oefen dat thuis omdat het linker pendaal precies verkeerd om los of vast moet worden gedraaid.

---