De roots van Oeganda’s hardloopkampioenen

Een verhaal van Daan Oxener

In het afgelopen decennium heeft Oeganda zeer succesvolle hardlopers voortgebracht, met diverse gouden medailles op wereld- en Olympisch niveau tot resultaat. Waar komen deze atleten vandaan? En hoe komt het dat deze atleten zo uitzonderlijk sterk zijn? Dit zijn enkele van de vragen die ons bezig houden op een driedaagse hike door Mount Elgon’s hoogvlakten, in Kween District. Deze noordelijke flank van Mount Elgon is een uitgestrekt gebied vol groene heuvels en vruchtbare velden.

In tegenstelling tot de meer toegankelijke westelijke kant van de berg, is dit een ware off-the-beaten track ervaring. Tijdens het uitzwaaien van ons team zegt Joshua Cheptegei, meervoudig wereld- en Olympisch kampioen: ‘’Het leven zit vol ups en downs, voor hardlopers zoals ik én voor het leven in het Mosopisiek landschap’’. Later zullen we de betekenis van Joshua’s uitspraak op waarde weten te schatten. 

Geheim nummer 1: Het voedsel

Op dag 1 van onze hike komen we direct enkele elders* tegen die ons veel weten te vertellen over een van de grootste geheimen achter het hardloop succes: het eten. Het Elgon regenwoud herbergt paddestoelen en verschillende soorten spinazies, rijk in vezels en mineralen. Melk drinkt men ongepasteuriseerd, direct van de koe.

Volgens de elders draagt dit allemaal bij aan een sterk immuunsysteem en een krachtig lichaam. Vol melancholie spreken de elders over het leven in het bos. De woorden paradise en heaven vallen meerdere keren. 

* Een ouder en gerespecteerd lid van de stam 

Favoriete groenten en planten 

Favoriet onder de lokale spinazies is ‘sseewyondet’, ook wel ‘sting needle’ genoemd. Een stekelige spinazie die fijn gekookt wordt tot pap. De Mosopisiek geloven dat het frequent eten van sseewyondet bijdraagt aan een langer leven. De bladeren van Matooke (bakbanaan) en bonen vormen ook een belangrijk onderdeel van het dieet.

‘Forest bamboo’ (Aldoneria Alpina) is een populaire energie- en weerstand booster. Volgens de elders zijn veel planten in het bos medicinaal. Zo is er een plant die helpt om pneumonia (longontsteking) tegen te gaan, een veelvoorkomend probleem in dit relatief koude gebied meer dan 2000 meter boven de zeespiegel. 

Geheim nummer 2: Jagen!

De ouderen die we onderweg ontmoeten zijn het volmondig eens: Als Oeganda meer kampioenen wil, zullen ze de Mosopsisiek weer moeten toelaten tot het bos en hen de opdracht moeten geven om volgens de oorspronkelijke tradities te leven en te trainen. Naast het eten van vezel- en mineraalrijk voedsel, betekent dit: jagen. Er gaan verschillende verhalen de ronde over heldhaftige mannen die tientallen kilometers achter gestolen vee aan rennen, zelfs tot in Kenia. In combinatie met het glooiende en ruige landschap, zegt dit veel over de hardloop kwaliteiten van de Mosopisiek!

Geheim nummer 3: Kapchelal hill 

Op de adembenemend-groene ‘Kapchelal’ heuvel, dicht tegen de grens met het Mount Elgon National Park (2600 meter boven NAP), vinden we coach Martin en zijn groep jonge hardlooptalenten. Martin vertelt dat hij deze 217 meter hoge heuvel al meer dan tien jaar gebruikt als belangrijkste trainingsplek.

Zijn atleten rennen eindeloos op en neer om spierkracht en weerstand op te bouwen. Één van de jonge atleten vertelt ons dat het heel gewoon is om een uur lang de heuvel op en af te rennen. Onwaarschijnlijk als je ziet hoe steil dit stuk is! Het verhaal gaat dat ook Joshua Cheptegei hier nog steeds komt trainen vlak vóór een belangrijke race…

Vier dominante clans 

Hoe hoger je de berg op gaat, hoe groter de concentratie sterke hardlopers. Onze gids Dan heeft er zijn eigen onderzoek naar gedaan. Volgens Dan komen Oeganda’s beste lopers specifiek uit vier van de in totaal zevenendertig Mosopisiek clans: Kapyomet, Kapkweyey, Kaprui en Kapkwosum. Peruth Chemutai is een kleindochter van de Kapkweyey clan. Cheptegei is gezegend met genen van maar liefst drie van deze clans.

De vier clans zijn sterk vertegenwoordigd op de hogere flanken van deze oude vulkaan. Hoewel lokaal niet zo vaak genoemd, lijkt de aanpassing aan de hoogte en de grotere aanmaak van rode bloedcellen wel degelijk een verklaring te zijn voor de prestaties van Elgon’s exceptionele atleten. 

Natuur en levensstijl 

Het Mosopisiek land is overweldigend groen en uitermate vruchtbaar. Zeker in dit natte(re) seizoen. Letterlijk een land van melk en honing. Met veel watervallen en eindeloze vergezichten over de savannevlakten van Karamoja. Het leven is hier puur en eenvoudig. Kleine lemen huisjes omringd door een veelheid aan bloemen en planten.

Op onze route komen we langs de grootste grot van Mount Elgon: Mukuuso. En we zien de Mengia waterval, die zo’n 80 meter langs een rotswand naar beneden raast. De trails zijn over het algemeen vriendelijk, soms rotsachtig. Een ware speeltuin voor trailrunners, mountainbikers en hikers. 

Ontmoeting met Cheptegei’s opa en oma

Op de tweede dag van ons avontuur, in de avondschemering op een hoogte van 2700 meter, ontmoeten we opa en oma van Cheptegei. De ontvangst is hartelijk, in de warmte van de ondergaande zon. Trotse en blije mensen. Niet alleen trots op Joshua, maar ook op hun andere (klein)kinderen. Want wat wel duidelijk is hoe nauw de familiebanden zijn tussen de kampioenen. Zo hebben Cheptegei en Kiplimo dezelfde overgrootvader.

Opa Cheptegei vraagt Levand over zijn afkomst en connecties met de ‘Cheptegei’ familie. Oma Cheptegei laat ons een donker honingdrankje zien, dat ook dienst doet als medicijn tegen longontsteking. Maar ook in het gesprek met deze familie blijft het centrale thema het leven in het bos en op de heidevelden van Mount Elgon. Een plek waar veel Mosopisiek naar terugverlangen. Hardloper of niet.

Meer informatie 

Dit artikel is geschreven door Daan Oxener, een Nederlander die sinds 2017 het Guesthouse ‘Home of Friends’ in Kapchorwa runt samen met zijn Oegandese verloofde Eliza. Ook is hij mede-oprichter van Run Kapchorwa, een initiatief dat baan- en opleidingskansen creëert voor lokale jeugd, met hardloop- en avontuurlijke toerisme en sociaal ondernemerschap als drijvende krachten. Voor meer informatie: homeoffriends.com en runkapchorwa.com