Reisverslag Tadzjikistan | Op het dak van de wereld

Op reis langs turquoise meren, zoekt fotografe Isabelle Kettner naar het verborgen leven van Tadzjikistan’s kleinste etnische groep, de Pamiri’s.

Verkleumd probeer ik beschutting te zoeken tegen de snijdende wind in het uitgestrekte, kale landschap. Onze zware jeep zit al uren vast in een schijnbaar onschuldig riviertje op weg naar Bulunkul, het startpunt van onze wandeltocht. Ook bekend als het koudste dorp in Centraal-Azië, waar ooit de barre temperatuur van -63 graden werd gemeten. De verwachte hulp uit Khorog, de hoofdstad van de Gorno-Badakshan Autonomous Oblast, laat nog op zich wachten.

Ik bevind me in de Tadzjiekse Pamirs, een bergketen die zich uitstrekt over delen van Tadzjikistan, Afghanistan, Kirgizië en China. Ooit was het onderdeel van de Zijderoute, later werd het ingelijfd bij het Russische Rijk, en werd het land na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1991 een staat met een eigen regering te worden.

Tradities en gemeenschapsgevoel

Tadzjikistans GBAO, zoals het ook wel in de volksmond wordt genoemd, beslaat grofweg de helft van het land maar herbergt slechts 3 procent van de bevolking. Dit is het thuis van de Pamiri’s, een etnische, ismaelitische groep, volgers van de Aga Khan, die bekend staan om hun gastvrijheid. De Pamiri’s, hoofdzakelijk herders en kleine landbouwers, leven volgens eeuwenoude tradities en hebben een sterk gemeenschapsgevoel. In de zomermaanden trekken ze hoog de bergen in om hun kuddes karakoel schapen en geiten te laten grazen.

Regelmatig stuiten we op kleine herdersnederzettingen, vierkante hutten opgetrokken uit gedroogde modder, zonder elektriciteit. Alle hutten hebben dezelfde opstelling: een verhoogd plateau in een L-vorm met wat matrassen dat dient als slaap- en leefplek. De kachel in de hoek met een theepot zorgt voor wat warmte, en een paar kapotte kinderspeeltjes liggen op de grond. Veel meer is er niet. Rond oktober, wanneer het echt koud begint te worden, keren ze terug naar huis, om in het voorjaar weer naar boven te trekken.

De Bartang-vallei

Bulunkul, is met slechts 65 inwoners een gekke mengelmoes van yurts en aan elkaar geregen witte huizen. We worden warm onthaald met thee, non en kaskh (brood dat je in zure yoghurt dipt), en brengen de eerste nacht door in het huis van een jager tussen opgezette Marco Polo-schapen, ibex-schedels en wolvenhuiden.

Van hieruit beginnen we met het doorkruisen van de Bartang-vallei, wat eigenlijk “nauwe doorgang” betekent, maar in werkelijkheid niet zo smal is. Van tijd tot tijd passeren we Zoroastrische overblijfselen, onbewaakte, leeggeroofde oude grafmonumenten uit de zesde en zevende eeuw.

Het is gek te bedenken dat tussen deze uitgedroogde bergen Tadzjikistans grootste troef ligt verstopt: grote turquoise meren. Samen met buurland Kirgizië heeft Tadzjikistan het merendeel van de Centraal-Aziatische waterrijkdommen in handen, wat het agrarische en energiepotentieel van hun stroomafwaartse buren bepaalt. Dit maakt deze twee landen belangrijke spelers in de lokale geopolitiek.

Bassia’s keuken

Terug in de herdershut vraag ik of ik een kijkje kan nemen in de keuken, een donker, rokerig kamertje aan de zijkant van het lemen gebouw en het domein van de vrouw. Dit is Bassia’s keuken; de elementen hebben haar gezicht ouder laten lijken dan ze eigenlijk is. De felgele sjaal in haar zwarte sluike haar steekt fel af tegen de bruingrijze muur. Vakkundig kneedt ze het deeg voor brood.

Brandstof voor het vuur bestaat uit gedroogde yak mest; hier zijn geen bomen. Een klein gat in het dak dient als schoorsteen. Ze laat me een paar met schapenwol gebreide sokken zien; ik koop ze zonder aarzelen, want de hoogte en aanhoudende wind maken de nachten koud.

De tijd om de warme keuken te verlaten is gekomen. Terug de wind in, maar zelfs daar begin ik langzaam aan te wennen, sinds die eerste dag dat we zeven uur lang vastzaten in dat ogenschijnlijk onschuldige riviertje. Toen had ik niet kunnen bedenken dat ik een donkere keuken, gevuld met gedroogde yak mest, ooit als luxe zou beschouwen.

---