Reisverslag Duitsland | De eigenheid van het Saarland 

Reisverslag Duitsland | De eigenheid van het Saarland

Door Judith Kimenai

Het Saarland staat op dit moment te boek als de kleinste deelstaat van Duitsland. Hij is gelegen in het westen van het land en grenst aan zowel Luxemburg als Frankrijk. Ik reis er in vijf dagen doorheen en ga op zoek naar het ware gezicht van deze regio. 

Bij Duitsland, Frankrijk of toch liever onafhankelijk? 

Dit heuvelachtige stukje land heeft niet altijd ‘zomaar’ bij Duitsland gehoord. Pas in 1957 werd het definitief aan de lijst met Duitse deelstaten toegevoegd.  Toen het in 1920 ontstond, viel het Saarland onder het bestuur van de Volkenbond, de voorloper van de Verenigde Naties. 

Na vijftien jaar mocht het gebied zelf bepalen of het onderdeel zou worden van Frankrijk of van Duitsland. De bevolking van het Saargebied koos toen in een volksstemming voor een aansluiting bij Duitsland. 

In de jaren na de Tweede Wereldoorlog veranderde het Saarland nog een paar keer van ‘eigenaar’ en werd zelfs door zowel Frankrijk als Duitsland geopperd dat de deelstaat onafhankelijk mocht worden. De inwoners van de regio verwierpen dit plan echter. Op 1 januari 1957 werd Saarland, als gevolg van het Saarverdrag, definitief onderdeel van Duitsland. Wel onder een aantal strikte voorwaarden van Frankrijk:

• De Moezel moest worden gekanaliseerd, waardoor riviertransport ook voor de Franse handelaars makkelijker zou worden.
• Op scholen in het Saarland moest Frans als eerste vreemde taal onderwezen worden. 

Aan beide eisen werd al snel voldaan. En nog steeds is de invloed van dit verleden voelbaar: de deelstaatregering wil dat de bevolking vanaf het jaar 2043 in haar geheel tweetalig (Duits/Frans) is. 

Saarland anno 2021: duurzaam en afwisselend

Ondanks dit intrigerende stuk recente geschiedenis ben ik vooral geïnteresseerd in het Saarland van nu. Wat heeft het de toeristen te bieden die hier door het jaar heen hun heil zoeken? Het programma dat ik volg is voornamelijk gericht op duurzaamheid. Dat is ook niet gek, aangezien een groot deel van de deelstaat onderdeel is van het UNESCO biosfeer reservaat Bliesgau. 

In deze regio zijn wetenschappers continu op zoek naar manieren waarop mens en natuur op een duurzame manier naast elkaar kunnen leven. Daarvan zie ik tijdens mijn reis eeuwenoude, maar ook hypermoderne voorbeelden. Ik bezoek niet alleen biosfeer reservaat Bliesgau, maar ook de Saarschleife, de wereldberoemde bocht in de rivier de Saar, waar al menig foto van gemaakt is.

Daarnaast staat een bezoek aan een waar oerbos op het programma en eindig ik mijn reis in Saarbrücken, de hoofdstad van de deelstaat. Onderweg probeer ik een diversiteit aan overnachtingsadressen uit; van glamping tot vijfsterrenhotel.

De eerste ontmoeting

Ik kom aan op de luchthaven van Frankfurt, waar gids Ana met een vrolijk gezicht op me wacht. Ik ben onderdeel van een internationaal gezelschap dat langzaam maar zeker binnendruppelt. Als we compleet zijn, lopen we gezamenlijk naar de kleine touringcar die op de parkeerplaats op ons wacht. Chauffeur Andreas laadt de bagage mee in en binnen no-time zijn we onderweg. 

De bus blijkt een schot in de roos: er is ruim voldoende plaats voor ons kleine groepje en de airco stroomt heerlijk door het ruim. Met deze zomerse temperaturen en de verplichte mondkapjes is dat geen overbodige luxe. 

Onderweg naar het biosfeer reservaat vertelt Ana ons over de ingewikkelde historie van het Saarland. Ook geeft ze aan waar deze regio vooral om bekend staat: 

• De aanwezigheid van de Moezel en de Saar, 2 belangrijke waterwegen met een rijke handelsgeschiedenis;
• De manier waarop de Duitse bevolking het Saarland altijd gebruikt bij vergelijkingen van oppervlaktematen of inwonersaantallen. Een gebied is bijvoorbeeld 3x zo groot als het Saarland of heeft 2x het aantal inwoners van deze regio. Geen enkele andere deelstaat wordt zo vaak in een vergelijking genoemd als het Saarland. 

We vervolgen onze weg naar Blieskastel-Niederwürzbach, waar ons een les vlotbouwen wacht. Turend uit het raam verwonder ik me over de grote hoeveelheid loofbos die er nog is in deze glooiende regio.  

Water als handelsmerk

Met de Moezel en de Saar heeft het Saarland al eeuwenlang een paar belangrijke handelsroutes in huis. De Saar werd al in de Middeleeuwen gebruikt om handelswaar van Saarbrücken naar Trier te vervoeren. 

Deze week maak ik zowel kennis met de waterwegen als met een historisch vervoermiddel: houten vlotten die al zo oud zijn als de mensheid. 

(Op een) Vlot naar Dordrecht

Op een klein recreatieveld, gelegen aan een spiegelend meer, ontmoeten we Helmut en zijn dochter Jana. Het tweetal dompelt ons met veel enthousiasme onder in de wereld van de houtvlotten. 

Helmut begon een aantal jaar geleden dit project, waarin hij de abstracte wereld van duurzaamheid wat concreter wil maken. Daarvoor laat hij onder andere schoolklassen zien hoe houtvlotten vroeger werden gemaakt en waarom ze duurzaam waren:

• Ze hadden geen motor en stootten dus geen uitlaatgassen uit.Het hout waarvan het vlot was gemaakt werd op de eindbestemming verkocht. De materialen gingen dus niet verloren.
• Er hoefden voor deze vorm van transport geen nieuwe wegen aangelegd te worden. 

Al in de Bijbel staan deze vlotten omschreven. Eeuwenlang werden ze veelvuldig gebruikt als duurzame vorm van houttransport. In de Saarregio ging het hout onder andere via de Moezel en de Rijn richting Dordrecht, waar het werd verkocht als hout voor schepen en huizen. Pas in 1960 voer het laatste houtvlot over de rijn. Toch wordt deze vorm van vervoer nog steeds toegepast op andere plekken in de wereld, zoals in Canada en Rusland. 

Zelf aan de slag

Ook wij gaan dus zo’n houten raft maken. Helmut laat ons eerst zien hoe we een boom moeten kappen, waarna we zelf aan de slag mogen met een oude zaag. 

De kap gebeurt onder de bezielende leiding van de bosbouwer en zijn compagnon Julian. Ik voel me geen moment onveilig. Sterker nog, ik vind het machtig om eens mee te maken. 

Samen met een groepsgenote heb ik de eer de zaagbeweging te maken die de boom doet breken. Het omvallen van de boom gaat gepaard met een indrukwekkende kracht die via het ouderwetse stuk gereedschap mijn lichaam binnendringt.

Credits video: Zvika Burg / LAISHA

Gelukkig weet ik dat Helmut duurzaamheid hoog in het vaandel heeft staan. Voor elke gekapte boom plant hij met zijn project een inheemse loofboom terug. 

Terug op het recreatieveld gaan we als ware vlotbouwers aan de slag met een aantal flinke, geprepareerde boomstammen. Het echt zware werk is al voor ons gedaan. Wij hoeven enkel nog de stammen aan elkaar te bevestigen met touwen en enorme schroeven.

Als dat eenmaal gelukt is – althans, dat hopen we -, is het tijd om het vlot uit te proberen. We geven ons vaartuig de naam Saarlandia en dopen haar met een flesje lokale wijn, waarvan we het grootste deel lekker opdrinken. Voorzichtig stappen we 1 voor 1 op de stammen die voor ons in het water liggen, in de wetenschap dat ons enkel een verfrissend bad wacht als onze knoopkunsten minder goed blijken dan gehoopt. 

Maar niets is minder waar. Ons vlot houdt prima stand en voor we het weten varen we met ouderwetse stokken het meer op. Voortbewegen gaat tergend langzaam bij gebrek aan stroming. Maar wat voelt het bijzonder om op deze manier even de historie van de Saarlanders aan te raken.

Kajakken op de Saar

Ook de volgende dag wacht ons een wateravontuur. Dit keer in de vorm van een kajaktocht op de Saar. Carola van Kanu Saarfari wacht ons op in Merzig, een klein stadje niet ver van de Franse grens. 

Zij neemt ons mee naar de wereldberoemde Saarschleife. Dit is één van de meest gefotografeerde rivierbochten ter wereld. De scherpe bocht heeft een lengte van tien kilometer, terwijl je hemelsbreed nog geen twee kilometer verder uitkomt. 

Onze tocht is in totaal veertien kilometer lang. Geruisloos glijden we in onze comfortabele, knalrode 2-persoons kajaks over het water. Van een stroming is ook hier nauwelijks te spreken.

Al snel laten we Merzig achter ons, waarna we de licht glooiende heuvels langzaam zien transformeren tot steile, beboste rotswanden. Even waan ik me in een Noors fjord. Onderweg vertelt Carola ons over de flora en fauna die de Saar rijk is. Zelf spotten we een reiger, een ijsvogel en diverse roofvogels.

De kajaktocht blijkt een uitstekend voorbeeld van de duurzame samenwerking tussen mens en natuur in het Saarland. Op respectvolle wijze bezichtigen we in alle rust en stilte de indrukwekkende natuur rondom de Saar.

Halverwege onze tocht stappen we uit voor een heerlijke, typisch Duitse lunch bij een hotelletje aan het water. We laten ons de Lyoner Wurst en verse broodjes heerlijk smaken, waarna we met een gevulde maag onze tocht vervolgen. 

Na een stukje klunen rondom een immense sluis komen we aan in Mettlach. Dit stadje is vooral bekend geworden door de aanwezigheid van de beroemde keramiekproducent Villeroy & Boch. Een outletcenter van het enorme bedrijf is gevestigd in een prachtige, oude abdij.  

Hangen op hoogte

Tegen de avond ontmoeten we Martin Hager, buitensporter pur sang en oprichter van Cloefhaenger Outdoors. 

Tijdens een van zijn klimavonturen kwam hij op het geniale idee de hangmattenten (portaledges) die in de klimwereld worden gebruikt voor overnachtingen halverwege een rotswand, aan te bieden als outdoor experience. En niet zomaar ergens. 

Martin hangt zijn portaledges een aantal keer per jaar tussen de bomen, hoog boven de Saarschleife. Vanuit je tentje zie je de zon ondergaan achter de rivier en haar omringende heuvels. 

Een arrangement kost 119 euro per persoon. Daar krijg je een avondmaaltijd, de overnachting en een heerlijk ontbijtje in de buitenlucht voor terug.

Dat deze unieke ervaring erg gewild is in Duitsland en omstreken, is intussen wel duidelijk. De Cloefhaenger experience is voor 2021 volledig volgeboekt. Ook op de wachtlijst staan intussen 400 mensen te popelen. 

Dat ligt best goed!

Wij krijgen de kans om de portaledges uit te proberen. Martin hangt er vakkundig en snel eentje voor ons op aan de aanwezige staalkabel. Je ziet aan alles dat deze man de ervaring bezit van een bovengemiddelde klimmer. Tegelijkertijd straalt hij een kalmte uit die ook de angstige bezoeker gerust zal stellen. 

Zelf klim ik ook even in het tentje, waarvan ik twijfel of het wel écht zo comfortabel is als Martin zegt. Maar zodra ik eenmaal via het touwladdertje naar boven ben geklommen, voel ik dat het met dat comfort wel goed zit. Of ligt, eigenlijk.

En het uitzicht? Daarvan kan ik alleen maar zeggen dat het adembenemend is. Ik kijk neer op de Saarschleife en de bossen die de rivier omringen. Ik kan me levendig voorstellen dat een zonsondergang dit plaatje zou afmaken.

Lopen over boomtoppen

De volgende dag blijven we hoog boven de Saarschleife. Samen met gids Andrea ontdekken we het Baumwipfelpfad, oftewel boomtoppenpad. Het 1250 meter lange pad leidt ons van de grond naar de indrukwekkende observatietoren die hoog boven de Saarschleife uittorent.

Het weer is intussen omgeslagen. Waar we de afgelopen dagen in volle zon genoten van onze wateravonturen, zijn we nu blij dat het even droog is tussen de fikse regen- en onweersbuien door.

In de optrekkende mist starten we ons avontuur. Die mist brengt een bijzondere sfeer met zich mee. Het is muisstil; de wind is intussen gaan liggen en andere bezoekers zijn er nauwelijks. Het lijkt wel of we in een mystiek sprookjesbos terechtgekomen zijn.

Andrea vertelt ons onderweg dat voor de bouw van het pad slechts 20 bomen hebben moeten wijken.  Een paar andere bomen werden met metalen kabels vastgezet, zodat ze nu bovenin een paar centimeter extra ruimte vrijmaken. Dat levert genoeg ruimte op voor het pad én voor de bomen om vredig naast elkaar te blijven bestaan. 

Her en der zien we op het pad informatieborden en educatieve doe-activiteiten voor kinderen. Niemand hoeft zich hier te vervelen; dat wordt me wel duidelijk.

Een kijkje op (en vanaf) de observatietoren

Langzaam vervolgen we onze weg naar de observatietoren, die we de dag ervoor nog vanuit onze kajak boven ons uit zagen torenen. Toen dacht ik nog dat het houten bouwwerk een cilindervorm had. Nu zie ik dat het slechts om een halve cirkel gaat. Via een 250 meter lang pad slinger ik op mijn eigen tempo naar de top van de 42 meter hoge toren. 

Maar bij die 42 meter blijft het niet. De toren is gebouwd op zo’n 320 meter hoogte, wat het uitzicht over de rivierbocht adembenemend mooi maakt. 

Ik ben onder de indruk van het plaatje dat zich voor mij ontvouwt: de optrekkende mist maakt plaats voor groene hellingen, een rustig kabbelende rivier en in de verte een enkel hooggelegen stadje. Naast me aanschouwt een duif rustig zijn versie van dit stille natuurgeweld. 

Wij kunnen in alle rust dit panorama in ons opnemen. Maar ook op drukke zomerdagen biedt het platform voldoende ruimte voor een groter publiek. 

Terug in de tijd

In de middag wacht ons nog een bijzondere bosbeleving. We bezoeken het Urwald for den Toren der Stadt, oftewel het oerbos aan de poorten van de stad. De naam voor dit natuurgebied is niet toevallig gekozen; het ligt direct naast Saarbrücken, de hoofdstad van het Saarland. 

Er mag bovendien met recht over een oerbos gesproken worden. Dit gebied van ruim 1000 hectare wordt compleet aan zijn lot overgelaten.We starten onze ontdekkingstocht bij Naturfreundehaus Kirschheck. Onze NABU-gids Winfried vertelt vol overgave wat de achterliggende gedachte is van dit project.

De natuur mag zijn gang gaan. Er mag groeien wat er wil groeien en dode planten en dieren behouden hun plekje in de kringloop. Dat levert een ecosysteem op zoals dat duizenden jaren geleden bestond.

Onderweg wijst Winfried ons op grote, knaloranje slakken op de grond. Ineens besef ik dat we hier slechts op bezoek zijn. Dat ik me met respect voor al het leven moet voortbewegen.

Eén met de natuur

Bij een dode boomstam vertelt Winfried trots over het moment dat hij hier ooit de larve van een vliegend hert zag uitkomen. Iets wat misschien heel onbeduidend klinkt, maar eigenlijk heel bijzonder is. 

Deze keversoort heeft namelijk wel vijf jaar nodig om zich te ontwikkelen tot volwassen dier. Voor dat proces krijgt hij in deze tijd nauwelijks nog de kans, omdat dode bomen meestal veel eerder weggehaald worden. 

Verderop eet onze gids zonder pardon een brandnetelblad. Maar niet voordat hij het als een schnitzel heeft platgestampt op zijn broek. Het blad wordt daarmee van zijn prikkende haartjes ontdaan, waardoor je het verbazingwekkend genoeg gewoon kunt eten. 

Deze voorbeelden laten zien waar het de natuurvrienden om te doen is: ruimte voor de oorspronkelijke Duitse flora en fauna. Deze tocht inspireert en intrigeert me. Ik zie hoe het kán zijn en dat geeft me hoop voor een toekomst waarin mens en natuur in harmonie samenleven. 

Het Saarland mag zichzelf zijn 

Tijdens deze trip kom ik tot de conclusie dat het Saarland trots mag zijn op wat het te bieden heeft. Mens en natuur komen samen in dit prachtige stuk Duitsland. Alles ademt hier duurzaamheid, waardoor ik een diep respect voor de Saarlanders voel. 

En over dat identiteitsvraagstuk hoeft deze Duitse deelstaat zich wat mij betreft geen zorgen te maken. Het Saarland is een uniek stuk heuvelland met een turbulente historie. Maar of het nu bij Frankrijk hoort, bij Duitsland of voor totale onafhankelijkheid gaat, het houdt zijn natuurlijke charme toch wel. Meer informatie kun je vinden op toerisme-saarland.nl