Proeven aan een poolexpeditie in Ruka-Kuusamo Finland

Al weken voordat ik op pad ga naar het gebied Ruka-Kuusamo in Finland zit ik achter mijn computer een cursus ‘overleven in arctisch gebied’ te volgen. Ik ga een aantal dagen op pad met Adventure Apes, een organisatie die je meeneemt de wildernis in zodat je eens kan ervaren hoe het is om aan een (mini)poolexpeditie deel te nemen. De slogan van Heide – de dame achter Adventure Apes – is ‘A life long learning’. Haar filosofie: Wij geven je alle tools, tips en trucs, maar uiteindelijk moet je het allemaal zelf doen. Aldus ga ik op avontuur in Ruka-Kuusamo, tegen Lapland en de Russische grens aan…

Zelf vuur maken

Als ik uit het busje stap dat me van het vliegveld naar de Adventure Apes Lodge heeft vervoerd, komen direct twee in dons gehulde Flipjes van Tiel met hoofdlampjes door het donker aanrennen. Ik krijg een bearhug van gids Heidi die ik al van gezicht ken door de online trainingen vooraf. Ik word afgevoerd naar een houten hutje met een meter sneeuw op het dak, een zogeheten kota. De andere journalisten en touroperators zijn er al en ze zitten in een internationale wedstrijd vuurmaken. Ik moet direct inschuiven aldus Heidi: ‘Welcome to labour camp!‘

Ik krijg een gigantisch Rambomes in mijn snoet geduwd en voor het weet zit ik houtschilfers te snijden die als tondel dienen en die we zo met de vuurstaaf moeten doen ontvlammen. Gezien mijn expedities worden ogen op mij gericht en de verwachtingen zijn hoog. Vokstrekt onterecht. Ik leg uit dat ik altijd een – moderne – aansteker en lucifers meeneem. Dit is de eerste keer in mijn leven dat ik echt leer om vuur te maken. Ik zie het respect in de ogen van mijn collegae (afnemen).

Heidi legt uit zodat we kunnen voorbereiden waarna de stopwatch wordt gestart en de vraag rijst hoe snel wij een vuur brandend krijgen. Het geheim zit in de berkenbast die tot een snelle ontbranding leidt. Grote houtjes neerleggen, kleinere schilfers erop met de berkenbast ertussen en zorgen dat er voldoende aanvoer van zuurstof is. Bij onze tweede poging slagen we erin om in vier seconden vuur te maken en het record van 26 seconden van Worldwide Expeditions uit de boeken te branden. Het enige moment dat Heidi even stil is.

Niet veel later hakken we aardappelen, winterpenen en uien aan gort voor een zalmsoep. En passent leer ik hoe ik met blote handen de zalmmoot van de huid kan scheiden. Diezelfde huid snijden we in stukken en bakken we in heel veel zout tot een heerlijke snack die ik in het vervolg op mijn eigen bbq ga nabootsen. De vissoep is fatastisch en ik ben de enige die daarna afblust met vier bakken ‘panned coffee’.

Gids en fotograaf Mikko Santasalo

Ik raak in gesprek met de jongere Mikko, één van de gidsen. Hij blijkt een broertje van mijn lichtende voorbeeld, de schrijvende avonturier Sylvain Tesson die een half jaar in een uiterst kleine blokhut in Siberië verbleef. Mikko groeide op rond Heksinki, maar na een jaar opleiding tot bushcraftgids in het hoge noorden bleef hij hier plakken. Hij werkte lange tijd op een rendierfarm in Lapland. Zijn domicilie was een blokhut van 2 x 3 meter met een kachel en een bed en achter het huisje een sauna.

Dolgelukkig was hij met dit minimalistische leven. Iedere ochtend begon met koffie terwijl hij het paard in de kont keek om het maar eens plastisch te verwoorden. De paarden rondom zijn cabin ontdekten dat de warmte van de houtkachel bij het raam voelbaar was en bij minus 20 duwden ze de derrière tegen het glas. Ik geniet van zijn verhalen en hij toont me de wildfoto’s die hij en zijn vriendin – een professionele fotografe – op hun instagramaccount hebben. Ik kan zijn telefoon bijna niet wegleggen. Iedereen die denkt dat het hier in het hoge noorden enkel wit is, moet eens door zijn kleurrijke foto’s grasduinen. Finland, wat ben je nu al machtig mooi!

Een ochtend pooltraining

Het is 6.50 uur als de geur van koffie en gebakken eieren de neus inkringelt en me wekt. Mijn onderkomen is een klaslokaaltje met daarin twee stapelbedden. Ik slaap als een beer-in-winterslaap dus die koffie is zeer welkom. Ik blijk een uur te vroeg, iets met jetlag en een uur tijdverschil. Een gelukje. Allereerst moet ik een knoop aan mijn skibroek naaien. Daarnaast biedt het tijd voor reflectie en wakker worden. In mijn eentje.

Ik gedij altijd uitstekend in sneeuw. Sneeuw is de wattige deken die geluiden, kleuren en daarmee prikkels absorbeert. Het maakt dat hoogsensitieve mensen veel beter functioneren in een sneeuwlandschap of woestijn.

In het ontbijtzaaltje een kleine uitspanning met toeristische hebbedingetjes. Sokken van rendierwol en dikke mutsen van de grannies knitting club, een sociaal initiatief om ouderen te betrekken. Daarnaast is er veel houtsnijwerk. Hout, sneeuw en bergen, het zijn alle pure elementen. Een vriend werd eens gewezen op het feit dat steen zijn element was. Hij functioneert dus beter in de bergen ik (h)erken. Veel prachtig hout met knoesten en dat geeft een huiselijk gevoel. Ik drink koffie in een intieme cocon van hout.

Aan de muren hangen de meest exotische wildfoto’s van uilen, wolven, marters, korhoenders. De verbinding met de natuur is hier nog volledig intact. Nog even en ik loop met mijn bijl naar het meer om een wak te kappen en koud te baden. Neen, ik ben wel gek, maar niet zo gek.

De uren bij dag en dauw zijn de stille uren. Er hangt een lome sfeer alsof de tijd verdikt, afremt. Extra stil door die sneeuw die absorbeert. In de verte de zon die laag boven de sparren hangt en de deken van sneeuw doet glinsteren, fonkels die de nieuwe dag aankondigen. Ik sip aan de koffie, lees mijn boek. Ben totaal in mijn element tussen de elementen. In stilte. Ik ben een betere versie van mijzelf in de koude gebieden. Maar wel echt koud en niet de grijze maanden zoals we die kennen van afgelopen winter in Nederland. Ik ben beter in de extreme omstandigheden die de middelmaat ontstijgen. Je voelt meer dat je leeft, je leeft intenser.

Finland for the soul

Na het ontbijt doen de gidsen hun verhaal over de regio en de tocht van vandaag. Bijzonderheden genoeg. Zo ligt deze regio op 66 graden net als IJsland met haar prachtige merk North 66. De cultuur is volgens hen moeilijk te vatten maar hij uit zich in natuur en vakmanschap. Met name de oudere generaties zijn erg goed met hun handen. De eerste indruk van Finland kan zijn dat het een uitgestrekt bos is en dat je het snel gezien hebt. Mijn collega uit Spanje corrigeert dat resoluut: ‘Als mijn klanten vragen of ze naar Noorwegen of Finland moeten gaan antwoord ik: Noorwegen is for the eye and Finland for the soul. Je kunt hier zelfs in de sauna al meer beleven dan op de ski’s.’ Finland is ongrijpbaar en intens.

Het zomerseizoen begint in juni als de sneeuw gesmolten is met hiken. Het bekendste is de Beartrail van 84 kilometer die van de poolcircel naar het Ruka-skigebied loopt. Gravelbiken neemt steeds meer toe en is echt een ding aan het worden in deze regio. Ook raften en kanoën op de rivieren in de nationale parken is populair. Ten opzichte van Zuid Europa is de temperatuur hier in de zomer heel geschikt voor actieve sporten.

In augustus eindigt het zomerseizoen met het ‘berry picking’. Je kunt overal bessen, vitaminen en kruiden vinden. Bessen zijn overal vertegenwoordigd in het lokale eten. Mijn taxichauffeur vertelde al dat de Indian summer in de herfst geweldig is. Ze noemen het hier Ruska. De winter kent soms wel 200 dagen sneeuw. De verwachting is dat klimaatverandering zal leiden tot meer sneeuw. Er ligt nu 50 tot 70 centimeter sneeuw en dat pak wordt dus dikker als het warmer wordt omdat er dan meer regen valt in de vorm van sneeuw.

Voornaamste activiteit is back-country skiing met een pulka zoals wij de komende dagen doen. Bijzonder is dat ze hier skiexpedities hebben gedaan met klanten uit Brazilie en Argentinië die nooit sneeuw hebben gezien. Ook deze mensen hebben de online cursus moeten volgen zoals ik dat de afgelopen dagen deed. Het aardige is dat Adventure Apes de activiteiten voor iedereen toegankelijk wil maken. Net als bij onze groep geven ze je de tools en trainingen om het zelf te doen. Blinde mensen, mensen die verlamd zijn en mensen die dus nog nooit sneeuw hebben ervaren. Een heuse poolexpeditie die toegankelijk is voor iedereen!

Back country skiing met een pulka

Vanmiddag volgt na de lunch de eerste skidag. Als je de meeste ervaring hebt, ben je het eerste paraat. Aldus sleep ik alle sledes naar buiten, alle ski’s, alle stokken om daarma te gaan helpen bij het instellen van ski’s en aanhaken van sledes.

Meteen volgt het eerste obstakel in het oversteken van de eerste en enige asfaltweg. Sledes weer af en in tweetallen het asfalt over tillen om de glijders niet te beschadigen. Desalniettemin trekt mijn slede als een malafide handkar op vierkante wielen. Het is sowieso een illusie dat sneeuw glijdt. Als het ook maar een beetje vriest, kost het flinke inspanning de slede over lichte hellingen omhoog te slepen.

Ik ben gekoppeld aan de Zwitserse Isa die ook corona heeft gehad met de vraag of ik onze teamslede permanent wil trekken. Nu zijn de dagafstanden goed te overzien en vergeleken met een poolexpeditie van een maand is dit de kidsrun. Vandaag leggen we negen kilometer af – die zich op mijn horloge vertalen in twaalf kilometers – maar uitstekend te doen.

We hebben een hele uitgebreide inpaktraining en veiligheidstraining achter de rug. In de slede twee slaapzakken die tot minus 50 gaan, een tent, twee matten, een aludeken voor onder de matten, een kookset, twee tasjes met persoonlijke kleding en een EHBO-pakket. Er ligt wel een halve meter ijs op alle meren, maar toch hebben we prikkers om de nek hangen waarmee je uit een wak kan krabbelen, Ook zit er een werptouw aan de slede om je maatje toe te gooien. Al met al zit dit programma goed in elkaar en je leert echt wat een poolexpeditie-in-het-klein is. Belangrijkst is dat alles een vast plekje krijgt, dat je routines ontwikkelt.

De sledes worden om de 20 minuten gewisseld en in ganzenpas marcheren we door het bos. De zon laat zich zien aan een felblauwe hemel en de sneeuw glinstert tussen de sparren. Overal wildsporen die geanalyseerd worden. Het gevoel dat als je hier eenmaal je weg kwijt bent alles op elkaar lijkt en je een knappe jongen bent als je civilisatie terugvindt. Welkom in de Finse wildernis! We lopen in het spoor van een sneeuwscooter die ons voorging en onze enige ontmoeting vandaag bestaat uit drie van deze exemplaren die ons inhalen.

In ganzenpas naar de cabin

Het einde van onze route bestaat uit een lange klim. Mijn slede voelt alsof ik hem door geruld beton moet trekken. Een paar dingen zijn anders ten opzichte van mijn eigen projecten. Slappe hoge, waterdichte schoenen die weinig steun bieden waardoor je je krachten niet goed kan overbrengen op je ski’s. Je kunt ook niet goed kanten – met de zijkanten van je ski’s houvast zoeken in de sneeuw – waardoor je in afdalingen alle kanten op glibbert.

De reden dat we in de steilste klimmen op sneeuwschoenen lopen, veredelde rackets die je onder je schoenen bevestigt en die voorkomen dat je in de verse sneeuw wegzakt. Na de lange klim staan we eindelijk – in het donker – aan de oever van een klein meertje. Aan de overzijde ligt de blokhut waar we de eerste nacht doorbrengen. In ganzenpas volgen we Mikko over een voetspoor. In dit meer zitten een aantal bronnen die ertoe leiden dat er een aantal gaten in het 70 centimeter dikke ijs zitten. De kunst is uiteraard ze te vermijden. Je kunt ze herkennen als een donkere vlek onder de sneeuw. Veilig bereiken we na twaalf kilometer de hut.

Ieder pakt een taak op en een half uur later eten we aardappelpuree met Zweedse gehaktballen en door mij gefabriceerde salade. Tijdens het eten hoor ik dat een van de gidsen morgen in het tentenkamp in zijn slede moet overnachten als onderdeel van zijn opleiding. Ik lig naast hem in mijn slede, zo is snel bekokstoofd. Het zal maximaal 15 graden vriezen en de slaapzakken gaan tot minus 50 dus dat wordt een comfortabel nachtje met zicht op de sterren en een eventueel noorderlicht.

Na mijn korte saunabezoek duik ik als eerste in mijn bed om te schrijven en me aan de groep te onttrekken. Na een lange dag les en onderdeel zijn van een groep van elf drukke mensen ben ik totaal overprikkeld. Het is beter voor iedereen als ik me terugtrek zo heb ik geleerd. Aldus lig ik op een bloedhete zolder boven haardvuur en sauna te stomen in mijn slaapzak.

Een prachtige ochtend

We worden wakker in een chalet dat nog steeds helemaal warm is van het vuur gisterenavond. Overal in de hut liggen verdwaalde expeditieleden in hun slaapzakken verstrooid. De geur van dikke zwarte koffie kringelt rond en doet zijn werk. Al snel zitten we aan het ontbijt met allemaal snoeten die moeten ontkreukelen.

Vandaag is een korte dag met een stevige klim naar een kota waar we ons tentenkamp opslaan. De zon schijnt en al snel loop ik in mijn T-shirtje door het ongerepte landschap. Overal fonkelende ijskristallen in het zonlicht en maagdelijke sneeuwlandschapjes. De lucht die we inademen is zuiver en fris. Ik grijns en snel vooruit om ergens op mijn buik in de sneeuw prachtige foto’s van de groep te maken.

Kamp opslaan

Als we bij de kota zijn, vraagt Heidi ons in de sneeuw een keuken te maken voor het eten. Ik ga als een dolle met ADHD aan de bak en heb beelden in mijn kop van keukenkastjes en een tafel en bankjes. Heidi bedoelt een halvemaanvormige tafel om op te werken. Ze krijgt meer dan ze vroeg en ik heb er de grootste lol in om een ijskeuken te maken a la het ijshotel in Noorwegen. Voordat we gaan koken maken alle tweetallen plateaus waar ze hun tent opzetten en hun bedden klaarmaken.

Overnachten in je pulka

Een van de gidsen, een spanjaard, moet vandaag als een examenoefening overnachten in zijn slede. Ik sluit direct aan en we gaan dit avontuur samen aan. Vlak voor het eten gaan wij onze slede prepareren. We maken een klein plateau dat we aanstampen zodat we om de sledes kunnen lopen zonder tot de knieën in de sneeuw te verdwijnen. Dan gaat de slede leeg.

Bij mij op de bodem gaat de grote reddingsdeken die we bij ons hebben en daarop mijn slaapmatje met een beetje lucht erin. Daar bovenop gaat de donsslaapzak die ons tot minus 50 warmhoudt en als je erin ligt sla je het zeil dat de slede toedekt nog eens om je slaapzak heen. Wij gaan het niet koud krijgen. Aldus bivakkeren wij bij minus acht een nachtje in de slede, voor beide onze virgin night. Gids Heidi heeft al talloze nachten in haar slede moeten doorbrengen.

Tot je middel in de sneeuw… in je onderbroek

’s Nachts maak ik een foutje met mijn slaapdronken kop. Ik moet plassen en zoek de eerste de beste boom. Maar als ik erop toeloop in mijn sneeuwschoenen en onderbroek zak ik tot de middel in de sneeuw, een koude bedoening. Hier hadden we een en ander niet aangestampt. Het duurt even voor ik weer sneeuwvrij en warm in mijn mummie lig.

Als je zo ligt met de rits toe hoop je dat die bruine beer niet aan je bed staat. Heidi vertelde vanavond hoe ze tijdens een solo-eindexamenweek voor haar gidsopleiding moest plassen. De drie ritsen van haar drie slaapzakken waren dichtgeritst en enige claustrofobische paniek maakte zich van haar meester. Centimeter voor centimeter moest ze de drie ritsen ontdooien om haar blaas te kunnen ledigen.

Een heerlijke overnachting in mijn poolslede

Als we tijdens het ontbijt een rondje maken, blijkt dat ik van iedereen veruit het lekkerst geslapen heb met een 4.8 op schaal van 5. Het kan ook niet anders met een slaapzak die zo warm is. Een aantal anderen hebben liggen rillen in hun tent hetgeen voor mij illustreert dat ze teveel kleren hebben aangedaan. De kunst is om er niks in aan te doen zodat je met je lichaam snel de zak opwarmt. Een slaapzak warmt jou niet op, maar jij moet met je lichaamswarmte je slaapzak opwarmen. Pijnlijke lessen, geleerd tijdens veel koudere overnachtingen.

Een oversteek van Lake Kitka

Na het ontbijt ramt eenieder zijn slede vol en beginnen we aan de afdaling. De Kota waar we kampeerden ligt op een heuvel met prachtige vergezichten over Lake Kitka dat wel 100 kilometer strekt. op onze sneeuwschoenen trekken we de sledes van de helling af om een stuk over het meer te gaan skilopen.

Bij een klein gehucht slaan we water in en we lopen via een helling het ijs op tussen twee azuurblauwe boothuisjes door. Het ijs is een meter dik en in ganzenpas trekken we door de witte bevroren wereld. Als iets in de buurt komt van een heuse poolexpeditie dan is dit het wel. Aan de einder een donkere streep die witte hemel van de witte ijszee scheidt. Op de stevige wind na is er geen geluid. Ieder loopt in gedachten verzonken zijn lijn over het ijs.

Lunch op het ijs

Aan het eind van het meer bouwen we een windscherm van sleden. De branders gaan aan en we eten een zogeheten ‘running lunch’, de eetzakken van Real Turmat die ik altijd van partner Xfood meekrijg op mijn expedities. Aldus lepel ik een heerlijke groene curry weg. Na de lunch verlaten we het ijs en volgt een moordende klim terug naar de lodge van Adventure Apes.

De Duitser Thomas en ik zitten elkaar op de hielen en nemen al snel afstand van het peloton. We beuken de steile heuvel op terwijl we krachttermen brullen. Euforisch komen we boven aan en geven een highfive. Dan staren we over de ijszee onder ons en genieten een laatste keer van de immense uitgestrektheid. We highfiven om beurten alle andere expeditieleden die bovenkomen. Een mini-poolexpeditie zit erop.

Nawoord; Een extreem (gezins)avontuur in de wildernis

Heidi is er met haar Adventure Apes in geslaagd om een unieke poolervaring neer te zetten die je met het hele gezin kunt beleven. Het motto van Heidi: Avontuur is dichtbij! Eens een keer niet achter de schermpjes met de wifi, maar samen vuur maken en eten bereiden. Samen de slede pakken en trekken. Samen een kamp bouwen. Samen de natuur beleven en een spannend avontuur tot een goed einde brengen. Heidi en haar gidsen bieden je de tools, tips, tricks en uitrusting, maar uiteindelijk moet je alles zelf doen. Zij de randvoorwaarden, jij de actie.

Tijdens de pandemie hebben ze een online platform ontwikkeld met lessen. Als je komt heb je de theoretische kennis al en je gaat er praktisch mee aan de slag. Als je ooit een keer – veilig – met een groepje een poolexpeditie wilt doen, dan is dit je kans. Heidi en haar team zijn zeer professioneel en maken dit een extreem, maar veilig (gezins)avontuur. Ze dragen zorg voor alle belangrijke uitrustingstukken die je nodig hebt. Ik zeg doen!

Hoe kom je in Ruka-Kuusamo?

Vanaf Schiphol vlieg je in 2 uur en 25 minuten naar Helsinki en Ruka-Kuusamo ligt op 1 uur en 20 min vliegen van Helsinki. De aansluiting is uitstekend en aangezien Helsinki geen heel groot vliegveld is en veel passagiers van je vlucht waarschijnlijk op de volgende vlucht mee moeten, verliep het bij mij heel soepel. Kuusamo Airport ligt op tien minuten rijden van het centrum van Kuusamo en 25 minuten van het Ruka-skigebied.

Met de trein doe je 10 tot 13 uur over de rit van Helsinki naar Ruka-Kuusamo. Met de auto is het 800 kilometer (10 uur) rijden. Een prachtige rit dwars door de uitbundige Finse natuur.

Activiteiten in Ruka-Kuusamo

• Er is vrijwel geen activiteit te verzinnen die je in de regio niet kunt ondernemen. Ten opzichte van Zuid Europa is de temperatuur hier in de zomer heel geschikt voor actieve sporten. Voor alle activiteiten kijk op: www.ruka.fi
• De winter kent soms wel 200 dagen sneeuw. De verwachting is dat klimaatverandering zal leiden tot meer sneeuw. Ze hebben nu 50 tot 70 centimeter en dat pak wordt dus dikker als het warmer wordt omdat er dan meer regen valt in de vorm van sneeuw.
• Het zomerseizoen begint als de sneeuw gesmolten is met hiken. Het bekendste is de Beartrail van 84 kilometer die van de poolcircel naar het Ruka-skigebied loopt.
• Gravelbiken neemt steeds meer toe en is echt een attractie aan het worden in de regio. Ook raften en kanoën op de rivieren in de nationale parken is populair.
• In augustus eindigt het zomerseizoen met het ‘berry picking’. Je kunt overal bessen, vitaminen en kruiden vinden. De Indian summer in de herfst is geweldig. Ze noemen het hier Ruska.
• Een bijzondere activiteit in de winter is het river floating waarbij je in een suit via de rivier door een gebied drijft. Voornaamste activiteit is back-country skiing met een pulka.

---

---

!