Bergans of Norway

Onze reizen zijn mede mogelijk gemaakt door Bergans of Norway

Een hiker op de fiets | Op zoek naar de Sami-cultuur in Noorwegen

Een reisverhaal van Erwin Zantinga

In Sápmi, het gebied waar de Sami wonen, ben ik niet de enige fietser. Wel heeft iedereen een betere fiets dan ik. Of fietshandschoenen. Een helm of fietstassen. Ze hebben reserveonderdelen, bandenplaksetjes en een lycra fietspakje aan. Ik heb niets van dat. Dikke bergschoenen, een legerjas van de lokale dumpstore, loopstokken, een tweedehandsfiets van de Zweedse marktplaats en als kers op de taart, een enorme backpack. Volgens mij ben ik een hiker op de fiets.

Op de torpedofiets door de heuvels
Op de torpedofiets door de heuvels

Rendieren volgen

Ik ben op reis door Sápmi, het territorium waar de Sami wonen. Ik reis hier om de Sami cultuur te leren kennen en vooral de Sami muziek. En natuurlijk om de adembenemende natuur te ontdekken. Daarom besluit ik na tips van de lokale bevolking langs de fjorden te fietsen, zodat ik de meeste muggen uit de weg ga. De Sami laten deze periode hun rendieren ook aan de kust lopen, dus doe ik hetzelfde op de fiets.

Vanaf mijn plekje bij het fjord van Nordnesfjellet vertrek ik zwaar bepakt naar het noordoosten via de E6. In Finland heb ik voor tien dagen eten in geslagen en ik hoop dat mijn fietsje het gewicht houdt.

Een blauwe waas hangt vaak over het water
Een blauwe waas hangt vaak over het water dit is het land van de zee Sami

De landschappen om me heen zijn prachtig en spreken van rust in deze tijden van middernachtzon en een overvloed aan vis. De wegen slingeren om de fjorden waar watervallen vanaf kletteren. Af en toe kom ik een tunnel tegen, maar vaak is er een oude, voor auto’s afgesloten, weg om heen. Dit zijn pareltjes. Geen verkeer en recht door de natuur heen.

De wegen slingeren om de fjorden waar watervallen vanaf kletteren

De E6 is de levensader wat verkeer in het noorden betreft. De weg is erg druk en talloze campers vliegen mij voorbij. Aan het eind van de tweede dag loopt de weg omhoog. En omhoog. En verder omhoog. Ik heb niet door dat ik een pas op rijd, maar na anderhalf uur klimmen vind ik het wel mooi geweest. Het is erg mistig en ik vind een mooi plekje voor mijn tent.

Alleen het geluid van watervallenen golven zweven over deze wegen
Alleen het geluid van watervallen en golven zweven over deze wegen
Ik zet mijn tentje tussen de bomen, tegen de middernachtzon
Ik zet mijn tentje tussen de bomen, tegen de middernachtzon

Muggen en vogels

De plek is prachtig. Kleine berken die door het weer geteisterd zijn als de verweerde gezichten van ruige zeevaarders. Weinig blad aan de bomen en de mist zorgt voor een mysterieuze atmosfeer. Tot ik die ochtend mijn tent uit brand van de vroeg opkomende zon. De mist is weg en heeft plaats gemaakt voor muggen, dazen en vliegen. Met een noodgang pak ik alles op en probeer ik vergeefs weg te komen op de fiets. Pas bij de afdaling lukt het de beesten kwijt te raken. Na de stad Alta fiets ik weer een pas op, deze keer bewust.

Een vlammenwerper kwam het vliegtuig niet in, daarom een hoofdnetje
Een vlammenwerper kwam het vliegtuig niet in, daarom een hoofdnetje

Het landschap veranderd van fjorden en kliffen naar wijde heuvels. Hier leven sowieso trollen. En vogels. Ik zie een valk vliegen en hij roept naar me. Ik roep terug. Hij roept weer en ik roep nog eens terug, wat leuk! Ik heb nog nooit zo met een vogel gecommuniceerd. En hij vliegt zelfs een stukje met mee terwijl hij echt naar me kijkt!

Hier leven sowieso trollen. En vogels. Ik zie een valk vliegen en hij roept naar me

De valk valt aan

Maar al snel veranderd mijn naïviteit naar een vluchtmodus als de vogel mij aan probeert te vallen. Van boven duikt de valk richting mij terwijl ik door zijn territorium fiets. Ik pak mijn waterfles en houd hem omhoog, als hij aanvalt op het hoogste punt gaat mijn fles kapot en niet mijn hoofd. Ik trap snel door en met een hele fles laat ik de valk achter.

Hier wonen geen Sami, wel trollen
Hier wonen geen Sami, wel trollen
Groen is in Sápmi niet één kleur groen
Groen is in Sápmi niet één kleur groen

Zee-Sami

De Noorse fjorden zijn het gebied van de Zee-Sami. Ze leefden heel vroeger van de visvangst, in de zomer en winter los van de Noorse bevolking. Nu zijn ze geïntegreerd in de Noorse samenleving. Ik heb weinig tot geen sterkte tekenen van de Sami cultuur gezien aan de kust. Dat betekent niet dat ze er niet zijn natuurlijk! Volgens Åsa Márgget Anti, zijn de Zee-Sami nog steeds erg beïnvloed door de assimilatie politiek van de jaren 1900.

Dit was een systeem, bedacht om de Sami cultuur uit te wissen door indoctrinatie van kinderen, strenge regels op te leggen aan de Sami gemeenschap en aangepraatte schaamte door de toenmalige kerken. Er zijn nu nog maar een handvol mensen die joiken en velen vinden het nog steeds een schaamte om Sami te spreken. Åsa uit Kautokeino is “Pathfinder of Sami values” en professioneel joiker.

Toen ze probeerde om Zee-Sami joiks op een festival te krijgen zeiden de organisatoren uiteindelijk toch nee. Wie weet gaat het in de toekomst veranderen met een nieuwe generatie muzikale Sami.

Vele vissershuisjes aan de kust. Misschien van een zee Sami?
Vele vissershuisjes aan de kust. Misschien van een zee Sami?
Ook op dit vissersschip is geen Sami vlag te zien
Ook op dit vissersschip is geen Sami vlag te zien

Adembenemende heuvels

Vanaf Olderfjord gaat het me voor de wind. Letterlijk. De weg naar het noordoosten kenmerkte zich door de tegenwind die ik elke dag wel had maar nu fiets ik naar het zuiden, langs de laatste prachtige fjorden van Lakselv en verder landinwaarts. Ik hoop of stevige wind en weinig muggen.

Ik volg gewoon mijn stuur, dan komt het wel goed
Ik volg gewoon mijn stuur, dan komt het wel goed

De omgeving maakt me stil. De weidsheid van het land voel ik in al mijn poriën. Als de langzaam ondergaande zon ook nog eens alles om mij heen laat fonkelen weet ik het zeker. Dit is subliem.

Honderden kilometers om mij heen is niks. Alleen bossen, heuvels en rivieren en Vast ook wel beren

Na op mijn vuurpotje gekookt te hebben duik ik mijn kleine groene tentje in. Vanaf Karasjok is het 120 kilometer recht door de bossen, richting Kautokeino. Honderden kilometers om mij heen is niks. Alleen bossen, heuvels en rivieren. Vast ook wel beren.

De beste maaltijd maak je op een vuurtje
De beste maaltijd maak je op een vuurtje
Als het te droog is, kook ik op mijn zelf gemaakte vuurpotje
Als het te droog is, kook ik op mijn zelf gemaakte vuurpotje
Een blauwe strook snijdt het landschap in tweeën
Een blauwe strook snijdt het landschap in tweeën
Verse vis, recht uit de rivier
Verse vis, recht uit de rivier

Kautokeino

Kautokeino is het grootste dorp in een straal van zo’n 130 kilometer en het “Sami centrum” van Noorwegen. Het is tevens het geografische middelpunt van Sápmi. Kautokeino (of Guovdageaidnu in Sami) betekent “in het midden van de weg”. In de zomer is het dorp redelijk uitgestorven, omdat veel mensen bij de rendieren zijn. Behalve tijdens het Herfst Festival, midden augustus, als er een watercross met sneeuwscooters is en muziek en eten.

Maart is de maand van het Paasfestival, als rendierraces zijn, trouwerijen worden geregeld en vormsels worden gehouden. In het dorp staat de Sami University of Applied Sciences, waar je een opleiding als rendierherder kan volgen, Sami taal kan studeren maar ook kan leren om Sami handwerk te maken. Ik sprak een Inuït vrouw uit Groenland die er journalistiek studeerde. Als niet-sami kan je er dus ook terecht, al zal je een goede reden moeten hebben waarom je juist daar wilt studeren.

"De

Werken op een Sami-boerderij

Vlak bij Kautokeino ligt een boerderij waar ik tien dagen ga werken, om zo te zien hoe het boerenleven van een Sami-gezin is. De eerste vijf dagen ben ik alleen. De man des huizes is bij de rendieren in de bergen en de vrouw des huizes in Alta, in het noorden. Ze heeft een bedrijf waar ze voedingssuplementen maakt van rendierlever, dit zit namelijk vol goede mineralen.

De vijf dagen dat ik met het gezin werk merk ik dat ze een erg sterke band hebben. Niet alleen met het gezin, maar met de gehele familie. Dat is ook nodig want naast het extreme klimaat, wat het leven al zwaar genoeg maakt, hebben de Sami een verleden met veel dieptepunten. En samen sta je natuurlijk een stuk sterker. Sociale cirkels zijn heel belangrijk. Op hun trouwdag, die twee dagen duurde, kwamen maar liefst 1500 mensen.

Na tien dagen werken en leven op de boerderij is het tijd voor mij om weer verder te gaan.

Er is veel brandhout nodig voor de lange en koude winter
Er is veel brandhout nodig voor de lange en koude winter
Een van de rode schuren van het Sami gezin dat de boerderij bezit
Een van de rode schuren van het Sami gezin dat de boerderij bezit

Beren, wolven, lynxen en veelvraten

Wiebelend fiets ik Kautokeino uit, richting de Finse grens in het zuiden. Een eenzame weg snijdt recht door de tundra heen als een riem door een broek, aan weerszijden niks anders dan berken, water en grassen. Honderden kilometers is hier hetzelfde. Bij de Finse grens begint het landschap langzaam te veranderen. Naaldbomen duiken hier en daar op, de bossen worden minder dicht. Dit is de plek waar beren, wolven, lynxen en veelvraten voorkomen.

De komende dagen fiets ik via het zuiden naar het oosten van Finland, naar Inari waar ik ga werken op het Ijahis Idja festival. Het belooft een mooi festival te worden met ISAK en Mari Boine.

Tweehonderd kilometer lopen

Daarna ga ik me klaar maken om tweehonderd kilometer te lopen, van Kilpisjärvi naar Kautokeino. Tweehonderd kilometer door de Finse en Noorse heuvels terwijl de herfst hier al neerdaald. Het kan vriezen maar het kan ook twintig graden worden. Eerst maar eens zorgen dat ik niet word opgegeten door een beer.

Via Mountainreporters neem ik je uitgebreid mee op reis door Sápmi, voor kleinere updates kan je kijken op mijn Facebookpagina of via @erwin_zantinga op Insta.

Op weg naar Finland, naar het Sami muziek festival Ijahis Idja
Op weg naar Finland, naar het Sami muziek festival Ijahis Idja

klik voor bijzondere reizen naar Nieuw-Zeeland en Australië


 

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.

 

Yomads

Onvergetelijke outdoorreizen van Yomads

Bij Yomads draait alles om het creëren van onvergetelijke outdoorreizen. De trips zijn speciaal geselecteerd zodat je op de meest unieke plekken komt, #opjebucketlist. Je ontdekt tijdens het hiken ongerepte landschappen en nieuwe bestemmingen. In kleine groepen, ver buiten de gebaande paden en weg van de massa. Lees meer

Little America

Unieke rondreizen door het noordwesten van de VS

Ontdek de Pacific Northwest door de ogen van de locals met Little America. Je verblijft in kleinschalige accommodaties, midden in de overweldigende natuur van Oregon en Washington. Maak kennis met de vriendelijke hosts en beleef een unieke en onvergetelijke reis, ver weg van het massatoerisme.
Lees meer