REISVERSLAG: op zoek naar avontuur in Ticino, het Italiaanse gedeelte van Zwitserland

Een paar dagen is veel te kort, ik wil terug!

Een duurzame reiservaring van Pauline van der Waal

Chocola, kaas, horloges en zakmessen. Vraag een willekeurige Nederlander waar hij aan denkt bij Zwitserland en de kans is groot dat je dit rijtje hoort. Maar natuurlijk ook bergen, meren en… duurzaamheid! Ondanks dat Zwitserland toonaangevend is als het gaat om sustainable travel, is dat zeker niet bij iedereen bekend.

In het kader van het Conscious Travel Project ging ik naar Zwitserland en vooraf had ook ik wel wat vooroordelen. Hoe duurzaam is het daar nu echt? Kan de outdoorliefhebber in Zwitserland genoeg spanning en avontuur vinden, of gaat alles met de georganiseerde precisie van een Zwitsers uurwerk? En is het er niet ontzettend duur om op vakantie te gaan? En inmiddels kan ik je vertellen: het was er zo leuk, ik ga nog een keer terug! Ik vertel je graag waarom Zwitserland in het algemeen en dan het zuidelijke Ticino in het bijzonder een top vakantiebestemming is. Lees je mee?

In 6,5 uur van Amsterdam naar Basel

Wie mijn reisverslagen een beetje volgt, weet dat ik graag met de trein reis. Zeker naar Zwitserland, omdat je met de ICE vanuit Amsterdam in 6,5 uur in hartje Basel staat! Zonder overstappen. De trein vertrekt dagelijks om 8.08 uur vanaf Amsterdam Centraal en rijdt via Utrecht en Arnhem richting Zwitserland. Overigens ook bijzonder handig voor tripjes naar Duitsland. Als je bijtijds boekt, heb je al een enkeltje Amsterdam-Basel voor € 29,-.

Vanaf Basel zullen we verder reizen naar Ticino, het meest zuidelijk gelegen kanton van Zwitserland met prachtige meren, eeuwenoude dorpjes en ontzettend veel te beleven.

Een nachtje Basel

Natuurlijk kun je in Basel direct overstappen op de volgende trein naar je eindbestemming, maar nu we er toch zijn bijven we een nachtje in Basel. We logeren in het Gaia Hotel, tegenover het centraal station. Dit is de eerste keer van wat we deze dagen nog veel meer zullen meemaken: het hotel is volledig sustainable en organic, maar dat weet je pas als je de gepassioneerde eigenaresse haar verhaal hoort vertellen. In één oogopslag duidelijk is dat zeker niet.

Zoals ik dat later vaker zal doen, vraag ik me af of dit komt doordat de Zwitsers niet zo goed zijn in zichzelf verkopen, of dat deze manier van leven en werken inmiddels zo vanzelfsprekend is dat ze het eenvoudigweg vergeten te vermelden. Toch is het zonde, want hoe cool is het dat dit hotel overgebleven gastenzeep niet zo maar weggooit, maar via de Sapocycle foundation hergebruikt? Op z’n minst ludiek, zou ik zeggen.

Zwemmen in de Rijn door het hart van Basel

Natuurlijk bezoeken we de binnenstad van Basel, maar mijn absolute hoogtepunt hier is het zwemmen in de Rijn. Ja, inderdaad, in Nederland mag je vrijwel nergens in grote rivieren zwemmen, maar hier is het tot geliefd tijdverdrijf verworden van zo ongeveer iedereen die in Basel woont. Dat het vandaag 27 graden is, helpt ook mee.

Aan de kade zien we al veel mensen op hun dooie gemak in zwembroek of bikini langs de terrasjes lopen. Op het eerste gezicht een beetje vreemd, maar when in Rome, do as the Romans do. Ook wij wandelen een stuk stoomopwaarts, zodat we ons straks heerlijk met de stroom mee kunnen laten drijven.

Schoenen, eventuele kleding, portemonnee en andere zaken doen we in een grote drybag en nemen we gewoon mee op ons zwemtochtje. En hoppakee, daar gaan we! We zwemmen naar het midden en zien volledig relaxt de stad aan ons voorbij trekken. We komen het water weer uit precies voor het restaurant waar we een hapje gaan eten.

Reizen met de Swiss Travel Pass

Voor treinliefhebbers is Zwitserland natuurlijk the place to be. Maar ook voor iedereen die het heerlijk vind om rondgereden te worden, de auto liever laat staan of van het uitzicht wil genieten zonder op het verkeer te letten, is de trein een goede keus. En niet alleen de trein, want met de Swiss Travel Pass kun je gebruik maken van al het openbaar vervoer in Zwitserland, dus ook bussen en boten. Dat laatste is ideaal, omdat we in Ticino aan de rand van het Lago Maggiore verblijven. Gemakkelijk van de ene naar de andere kant met de boot via het water.

Met het openbaar vervoer kun je sowieso letterlijk in elke uithoek van het land komen. Volgens de Zwitserse wet moet elke plaats, dorpje en gehucht te bereiken zijn met het openbaar vervoer. Ook wij reizen deze dagen met de Swiss Travel Pass en het bevalt ons uitstekend.

De Swiss Travel Pass is voor 3, 4, 8 of 15 achtereenvolgende dagen verkrijgbaar, of in een flexversie, waarbij je dat aantal dagen binnen het tijdsbestek van een maand kunt gebruiken. De pas is verkrijgbaar vanaf € 228,-.

---

Kijk hier voor alle informatie en het kopen van de Swiss Travel Pass.

---

Andere mogelijkheden met tickets en kortingskaarten

De Swiss Travel Pass is dus echt een uitkomst, maar toch loont het de moeite om vooraf uit te zoeken wat voor jou de voordeligste optie is. Verblijf je namelijk net als wij in Ticino, dan heb je recht op de Ticino Card.

Met deze kaart reis je gratis met het ov in Ticino en krijg je korting op gondels, de boot op het Zwitserse gedeelte van het meer en op diverse attracties in Ticino. Reis je direct door naar je bestemming, dan is het waarschijnlijk slimmer een los ticket te kopen van Basel naar je bestemming en de Swiss Travel Pass in dit geval links te laten liggen. Treintickets in Zwitserland kun je vooraf online kopen.

Even terug naar het vooroordeel ‘Zwitserland is duur’. Boek je dus een ticket Amsterdam-Basel en vervolgens van Basel naar Locarno, ben je daarna dus klaar met je Ticinocard. Dat is geen verkeerde deal, toch?

Benvenuti in Ticino!

Maar genoeg over de reis ernaartoe, we zijn inmiddels in Ticino! Deze regio staat ook bekend onder de naam Tessin (Duits en Frans) en Tessino (Nederlands). Ticino is de Italiaanse benaming en dat is niet voor niets: dit gedeelte van Zwitserland is bijna Italiaanser dan Italië zelf. De overgrote meerderheid van de bewoners heeft Italiaans als moedertaal en bijna iedereen spreekt het. Toch kun je met Duits en Engels ook goed terecht.

Dat Ticino zo Italiaans aandoet, komt door de ligging. Het kanton steekt als een punt Italië in en ligt ingeklemd tussen de zuiderburen. Ook was het vroeger gemakkelijker om het dal uit te komen richting Italië in het zuiden, dan richting Zwitserland in het noorden.

Van een rustig wandelingetje tot hiken op grote hoogte

We zijn er wel aan toe om de benen eens fink te gaan strekken. Er zijn ontzettend veel wandelroutes in de regio van Gordevio waar wij verblijven. Wij maken vandaag een wandeling naar Cascata di Foroglio waarin we de streek echt goed leren kennen, maar er zijn ook mogelijkheden te over voor fikse bergtochten.

Bijzonder: het leven speelde zich vroeger én nu in grotten af

Voor het eerste stukje nemen we de bus, zodat we meteen in een mooi gedeelte van de vallei starten. We stoppen in het piep-en-piepkleine dorpje Sabbione. Het leven was hier vroeger bijzonder hard. Huizen, stallen voor het vee en voorraadschuren werden in deze regio onder rotsen en in grotten gebouwd en zijn soms nog steeds in gebruik. De term ‘grotto’ die inderdaad gewoon grot betekent, is hier dan ook veel aanwezig.

De bevolking leefde hier vroeger een boerenbestaan, en was in de winter geheel van de buitenwereld afgesloten. Maar ook de zomer was geen pretje. De mannen en zonen gingen met het vee hoog de bergen in, terwijl de vrouwen en dochters achterbleven en op de rotsen wat probeerden te verbouwen. Om het harde leven te ontvluchten zijn veel mensen hier uit de regio gemigreerd naar de omliggende landen, maar ook richting Nederland en Amerika, toen daar de goudkoorts begon op te komen.

Eindpunt: de waterval

We slingeren een stuk door het bos en komen nog langs andere oude piepkleine dorpjes. We zien een bijzonder aanplakbiljet aan een boom: één keer per week kun je hier gedurende 10 minuten brood kopen bij een mobiele bakker die hier alle dorpjes aandoet. Ben je er dan niet? Geen probleem, geef dan gewoon je bestelling door, en de bakker hangt het aan een speciaal daarvoor bestemde stok naast de kerk.

Uiteindelijk komen we uit in Foroglio, waar we naar de voet van de waterval aldaar wandelen. En natuurlijk maken we daar deze instawaardige foto. Na een drankje op een terras in het dorpje zijn we precies op tijd om de bus terug te nemen naar onze B&B.

Geen rösti, maar risotto

Niet alleen oude huizen, maar ook lokale restaurants staan bekend onder de naam grotto. En dan bemerk je de Italiaanse achtergrond niet alleen in de taal, maar ook in de cultuur en het eten. Geen Zwitserse kost hier, maar vooral veel Italiaanse invloeden, zoals pasta en risotto.

De grotto’s zijn typisch voor de streek Ticino en ook waanzinnig populair onder de lokale bevolking. Het zijn redelijk eenvoudige restaurants, vaak op een rustige plek met een prachtig terras onder de bomen, waar de gasten aan lange tafels zitten. De keuken bestaat uit lokale gerechten zoals eigengemaakte kaas en worst, heerlijke verschillende soorten risotto, traditionele polenta, gnocci en andere heerlijkheden. Natuurlijk drink je er een wijn uit de streek bij, en sluit je af met een limoncello.

En daar is de ietwat zuunige Hollander weer. Ook daarvoor zijn grotto’s een uitkomst: simpele hoofdgerechten vind je hier al vanaf zo’n CHF 17,- (€ 16,-).

Schattige dorpjes in de buurt van het Lago Maggiore

De dorpjes in de vallei waar wij verblijven zijn een bijzondere mix van eeuwenoude huizen met hypermoderne trekjes. Zo zijn de eerste termen die me te binnenschieten rustiek en pittoresk. Maar sta je te wachten bij de bushalte, dan zie iets dat je misschien kent uit Nederland: ruilboekenkastjes. Dit zijn bij ons simpele houten kastjes waarin iedereen boeken kan neerzetten en gratis een nieuwe pakken.

Hier in Ticino zijn het echter ruilboekenkastjes on steroids. Heeft jouw buurvrouw thuis wat plankjes getimmerd bij de voordeur, hier is de complete bushalte inclusief oude telefooncel omgetoverd tot gratis bibliotheek. Met de boeken keurig gerangschikt op taal en onderwerp. Er zijn zelfs Nederlandse boeken te vinden!

Ons geweldige B&B Ambica

En dan, hoe simpel kan het soms zijn. Op zoek naar avontuur, belevenissen en outdooractiviteiten vind je soms het allermooiste heel ergens anders. Wij verbleven deze dagen in Casa Ambica, een super sfeervolle B&B in Gordevio.

Eigenaresse Silvia heet ons welkom met een heerlijk wijntje in de prachtige tuin en stelt ons voor aan haar man Fausto, kunstenaar en schepper van alle beelden in en om de B&B. Ik heb de schattige zolderkamer en kijk vanuit mijn kleine raampje uit over de vallei.

Hier wil je nooit meer weg

Silvia is al sinds jaar en dag bezig om haar B&B zo duurzaam mogelijk te runnen. Alle producten van het ontbijt en eventueel diner zijn biologisch en afkomstig uit de streek. Bij vertrek krijgen we een potje honing mee. Wat was het hier geweldig!

Oh, nog wel een gratis tip. Casa Ambica ligt letterlijk aan voet van de kerk. En je voelt waarschijnlijk aan je water wat dat betekent… Eén voordeel: de klok slaat niet elk kwartier. Maar volgens volledig Zuid-Zwitserse logica wel de hele nacht door het riedeltje twee keer achter elkaar.

Want, zo werd ons verteld, toen er vroeger nog geen wekkers waren en je wakker werd van het pak ‘m beet vijf keer slaan van de klok, was je misschien in verwarring. Had je de klok echt gehoord en is het al vijf uur, of was het maar een droom? Daarom slaat de kerkklok van Gordevio vijf minuten later voor de zekerheid nóg maar even vijf keer. Kortom: vergeet je oordoppen niet. 😉

---

Lees hier alles over Casa Ambica

---

Fietsen en op bezoek in de wijngaard

Na de eerste dag een flinke wandeling, is het vandaag tijd om te fietsen. Wij huren voor vandaag een e-bike, maar als je met een kleiner groepje bent, of maar kort een (elektrische) fiets nodig hebt, kun je ook gebruik maken van de herkenbare blauwe deelfietsen die hier in elk gehucht staan.

Inderdaad, in de rest van de wereld kom je deelfietsen alleen tegen in de grote steden, maar hier hebben ze Velospot, vaak naast de enige bushalte die een dorpje rijk is. Verkrijgbaar met een abonnement, maar ook om zo maar eens los te huren. Check de website.

Wijn, risotto en thee

We maken een tussenstop bij Terrani alla Maggia, onderdeel van The Living Circle, luxe hotels en restaurants waar groente en fruit direct van het land op je tafel terecht komen. Inclusief natuurlijk wijn uit de vele wijngaarden alhier.

Ook bijzonder: je vindt bij Terrani alla Maggia de meest noordelijk gelegen rijstvelden van Europa. Door de Italiaanse achtergrond is risotto hier van oudsher een geliefd recept. De rijst daarvoor moest echter uit Italië komen. Inmiddels lukt het om hier risottorijst te verbouwen. Een unicum! Natuurlijk proeven we hier de eigen wijnen en kunnen het niet laten een flesje mee te nemen voor thuis.

Naar het water!

De zon brandt inmiddels hoog aan de hemel, en ook vandaag loopt het weer tegen de 30 graden. Tijd om af te koelen! We fietsen een flink stuk langs het Lago Maggiore naar de andere kant, waar een bootje op ons ligt te wachten. Daar aangekomen weten we niet hoe snel we eerst een duik in het verkoelende water moeten nemen. Het is fantastisch zwemmen, varen en SUP-pen met op de achtergrond de Zwitserse bergen. Wat ontzettend jammer dat we morgen alweer richting huis gaan…

Mediterrane flair

Naast natuur zijn er gezellige steden te vinden. Goed, in non-coronaperiodes zal het vast nog een stuk leuker zijn, maar Piazzo Grande in Locarno is ook nu een al een heerlijke plek na een fikse fietstocht. Bovendien op loopafstand van het station, dus je komt er makkelijk heen en ook weer weg. Wij drinken er een koud biertje terwijl er op het podium op het plein voorzichtig weer wat muziek gemaakt wordt. Wat een geweldige afsluiter.

Waarom ik terug wil naar Ticino…

Een vakantie naar het zuiden van Zwitserland smaakt letterlijk naar meer! En nee, daar bedoel ik dan weer niet het Lago mee, die woordgrap gaat zelfs mij te ver. Ik doelde hiermee op de waanzinnige grotto’s die je overal hier in de regio ziet. Hieronder zie je nog zo’n geweldige plek waar we hebben gegeten.

Bovendien zijn de wandel- en fietsmogelijkheden hier zo ongeveer eindeloos. We hebben niet meer dan een fractie gezien van wat je hier kunt doen. Wat ik ook nog super graag zou willen doen is canyoning. Door al het water en de grotten hier kun je je adrenaline laten stromen als je het natuurlijk parcours door de ‘canyon’ aflegt.

Ook grotduiken behoort hier tot de mogelijkheden. Wie heeft er ooit beweerd dat er geen avontuur te vinden is in Zwitserland?! Wat dacht je trouwens van een huttentocht van meerdere dagen hoog in de bergen richting gletsjer? Of Google voor de grap eens op Valle Verzasca. Niks aan toe te voegen toch? Ik wil terug!

Alles over Ticino in Zwitserland

Ticino is het zuidelijkste kanton van Zwitserland -ten zuiden van de Alpen- en bijna geheel Italiaanstalig. Het grootste deel van het Lago di Lugano en het noordelijkste gedeelte van het Lago Maggiore liggen in dit kanton. Bekende plaatsen zijn Bellinzona, Ascona, Locarno en Lugano.

Je kunt geweldig wandelen en fietsen in de verschillende dalen, zoals Valle Maggia, Valle Verzasca en Valle Blenio. In de winter kan er op enkele plekken gewintersport worden.

Je vindt geweldige inspiratie over het gebied op de bijzonder uitgebreide website.

---

Ontdek meer over Ticino

---

Deze reis was onderdeel van het Conscious Travel Project en werd mede mogelijk gemaakt door Zwitserland Toerisme.