De verschrikkingen van de zilvermijn in Potosi

Kort geleden zag ik de documentaire Over de rug van de Andes op televisie, een aanrader! De aflevering De berg die mannen eet ging over de de zilvermijn in Potosí, met een ligging op meer dan 4000 meter één van de hoogste steden ter wereld. Ik heb tijdens mijn reis door Bolivia deze stad en de mijn bezocht, en was één van de meest indrukwekkende ervaringen van mijn leven.

Werken in de zilvermijn, smerig en gevaarlijk

Bijna alle mannen uit Potosí werken in de mijn, net als hun vaders en opa’s hebben gedaan, en net zoals hun zonen en kleinzonen zullen doen. De mijn is echter al tientallen jaren bijna uitgeput, dus moeten de mijnwerkers steeds dieper de berg in en harder werken om nog wat zilver naar boven te krijgen. Er gebeuren regelmatig ongelukken en de mannen die niet verongelukken hebben een grote kans ernstige longziektes te ontwikkelen. De gemiddelde levensverwachting van de mannen in Potosí schommelt dan ook al voor honderden jaren tussen de veertig en vijfenveertig jaar…

De gemiddelde levensverwachting van de mannen in Potosí schommelt tussen de veertig en vijfenveertig jaar

Rondleidingen door de mijn om wat bij te verdienen

Tegenwoordig doen veel (rugzak)toeristen de stad aan en je kunt de mijn bezoeken. Dit is geen leuk en toeristisch uitje. Je gaat echt de mijn in en je moet jezelf door kleine gangetjes en spleten wurmen om verder te komen. De Bolivianen zijn klein van stuk en de gangen zijn op hun postuur afgestemd. De mijn is ook nog gewoon in gebruik, waardoor het gevaarlijk kan zijn door rijdende trolleys die zonder lading al zo’n 250 kilo wegen, dynamiet dat ontploft of natuurlijk een instorting.

In ons geval vertrokken we met twee gidsen, gewezen mijnwerkers die Engels hebben geleerd. Dit waren geweldige mannen, die de mijn en de mijnwerkers op hun duimpje kennen. Allereerst krijg je een jas en broek over je eigen kleding, een helm met lamp en laarzen. Vervolgens ga je naar de ‘mijnwerkersmarkt’ om cadeaus te kopen voor de mijnwerkers.

Dynamiet, cocabladeren en alcohol

Je kunt in de mijn niet met lege handen aankomen en dat hoeft ook niet, want de gidsen en de verkopers op de markt weten precies wat we mee moet nemen. Wij namen ieder een staaf dynamiet met ontsteking (de verkoop van dynamiet is hier legaal), twee liter frisdrank en twee zakken cocabladeren mee. De mannen kauwen namelijk alleen coca om de dag door te komen. Ze eten niets, ze drinken bijna niets, hebben geen pauze, ze kauwen alleen de coca om honger en dorst te onderdrukken en meer energie te krijgen.

Wij namen ieder een staaf dynamiet met ontsteking, twee liter frisdrank en twee zakken cocabladeren mee

Niet al te gezond deze levensstijl, ook niet als je je bedenkt dat ze van te voren een borrel met 96% alcohol drinken. Wel offeren ze vooraf eerst een beetje aan Pacha Mama (Moeder Aarde), zodat zij zorgt voor vruchtbare grond. Bij voorkeur krijgt ook Tio een slok, de God (of duivel eigenlijk) van de onderwereld en dus de beschermheer van de mijnwerkers. Ons werd gevraagd hetzelfde te doen, maar gezien de sterkte heb ik mijn hele portie maar aan Pacha Mama gedoneerd…

Het werk in de mijn

Eerst kregen we te zien hoe de grondstoffen die uit de mijn worden gehaald worden verwerkt tot ruw zilver. Dit ruwe zilver wordt overigens geëxporteerd waardoor de echte verdiensten ook nog eens buiten Bolivia liggen… Deze verwerking is al niet echt fijn werk of gezond, maar nog helemaal niets vergeleken bij de mijn zelf. Je wordt vooraf gewaarschuwd dat mensen met claustrofobie, hart- of longproblemen, rugklachten enzovoorts de mijn niet in mogen. En is dit in de Efteling vaak een beetje een loze kreet, hier kun je het maar beter echt niet doen…

Aan jou de taak om als deze er met grote snelheid aankomt je plat te drukken tegen de muur om te voorkomen dat je overreden wordt…

In het begin kun je nog bijna rechtop lopen, maar dit is echt maar een heel klein stukje. Je loopt tussen de rails van de trolleys die worden gebruikt om de tonnen aan stenen elke dag naar buiten te vervoeren. En niets gemotoriseerd of met lastdieren hier; drie trolleys achter elkaar van dus 250 kilo elk en honderden kilo’s lading, twee mannen ervoor en twee erachter en omhoog maar! Aan jou de taak om als deze er met grote snelheid aankomt op tijd in een zijpad te springen of je plat te drukken tegen de muur om te voorkomen dat je overreden wordt…

Extreem slechte werkomstandigheden

Hoe dieper je gaat, hoe smaller er lager de gang wordt, totdat je je letterlijk tijgerend op je buik, handen en voeten door de gangen heen moet wurmen… Wij zijn uiteindelijk tot zo’n 55 meter diepte geweest, oftewel het derde level. De mijn heeft in totaal zeventien levels en het kost de mannen wel drie uur om daar alleen maar te komen!

De mannen dragen daar ook geen beschermende kleding meer, want dat is niet te doen

Ook wordt het dieper in de mijn steeds heter en heter. Op het derde niveau liep de temperatuur al tegen de veertig graden. De mannen dragen daar ook geen beschermende kleding meer, want dat is niet te doen. Bovendien is er weinig zuurstof en is het vreselijk stoffig.

Hopen op betere omstandigheden

Wij brachten slechts twee uur door in de mijn, maar ondanks dat en de zakdoek die we als stofmasker gebruikten traanden onze ogen, was onze huid compleet uitgedroogd, onze stem hees en hoestten we stof. Bovendien stonken we na meerdere keren douchen en haren wassen een paar dagen nog steeds naar Sulfur (Zwavel). En dan te bedenken dat we bijvoorbeeld een 41-jarige man tegen kwamen die al 25 jaar in de mijn werkte en dat nog zeker tien jaar vol wil houden… Maar bijvoorbeeld ook een jongen van 22 die elke dag zes dagen per week van acht tot vier in de mijn werkt en ’s avonds en ’s nachts studeert, zodat hij over twee jaar zijn school af heeft en hopelijk een andere baan kan vinden…

Deze ervaring in de mijn is al van een aantal jaar geleden, maar is me erg bijgebleven. Ook iets om telkens even aan te denken als je het bijvoorbeeld in jouw baan even iets minder naar je zin hebt… Wanneer je een bezoek brengt aan Potosí zou ik je dan ook zeker aanraden deze toer te doen. Je kunt deze op verschillende plaatsen boeken of informeer in je ho(s)tel.

De hele serie van de documentaire Over de rug van de Andes is nog online terug te kijken via de website van NPO.nl. Hier vind je de ook de aflevering De berg die mannen eet.

Foto’s: Pauline van der Waal

---

Lees hier alle artikelen over Zuid-Amerika

---